Pitutur Wewelar Jawi

Kepercayaan Ketuhanan

Pitudúh : #1
Pangéran Kang Måhå Kuwåså (Gusti Allah, Tuhan) iku siji, angliputi ing ngêndi papan, langgêng,síng nganakaké jagad iki saisiné, dadi sêsêmbahan wóng saalam donyå kabèh, panêmbah annganggo carané dhéwé-dhéwé.

Pangeran yang Maha Kuasa (Gusti Allah, Tuhan) itu satu, ada di semua tempat, abadi yang membuat dunia ini seisinya, menjadi sesembahan semua orang di dunia, menyembah menggunakan caranya sendiri-sendiri

Pitudúh : #2
Pangéran Kang Måhå Kuwåså iku anglimput ånå ing ngêndi papan, anèng sira ugå ånå Pangéran(maksudé : tajaliné Kang Múrbèng Dumadi).

Pitudúh : #3
Pangéran iki Måhå Kuwåså, pêpêsthèn såkå karsaningPangéran ora ånå síng biså murúngaké.

Pitudúh : #4
Pangéran iku nitahaké sirå lantaran båpå lan biyúngirå, mulå kudu sirå ngurmati marang båpå lanbiyúng irå.

Pitudúh : #5
Ing donyå iki ånå róng warnå síng diarani bêbênêr,yakuwi bênêr mungguhíng Pangéran lan bênêr såkå kang lagi kuwåså.

Di dunia ini ada dua warna yang disebut kebenaran, yaitu benar menurut Pangeran lan benar menurut yang sedang berkuasa

Pitudúh : #6
Kêtêmu Gusti (Pangéran) iku lamún sira tansah élíng.

Pitudúh : # 7
Cåkrå manggilingan (uríp iku ibaraté rodhå kang tansah mubêng).

Cakra manggilingan (hidup itu ibarat roda yang selalu berputar)

Pitudúh : # 8
Åjå sirå wani-wani ngaku Pangéran, sênadyan kawrúhira wís tumêka “Ngadêg Sarirå Tunggal”utåwå bisa mêngêrtèni “Manunggaling Kawulå Gusti”.

Jangan kamu berani mengaku Pangeran, meskipun pengetahuanmu sudah sampai “Ngadeg Sarira Tunggal atau sudah mengerti “Manunggaling Kamuwa Gusti”

Pitudúh : # 9
Åjå ndisiki kêrså.

Wêwalêr : # 10
Åjå sirå wani marang wóng tuwanira, jalaran sirå bakal kênå bêndhu såkå Kang MúrbèngDumadi.

Wêwalêr : # 11
Åjå múng kèlingan lan migatèkaké barang kang katónbaé, sêbab kang katón gumêlar iki ananémalah ora langgêng.

Wêwalêr : # 12
Åjå darbé pangirå yèn lêlêmbút iku mêsthi alané, jalaran síng apik iyå ånå, síng ålå iyå ånå, orabédå karo manungså.

Wêwalêr : # 13
Åjå lali sabên ari (dinå) éling marang Pangéranira,jalaran sêjatiné sirå iku tansah katunggónPangéranirå

Kautamaning Batin

Pitudúh : # 14
Kahanan donyå iku ora langgêng, mulå åjå ngêgungakékasugihan lan drajadira, awít samångsåwolak-walikíng jaman ora kisinan.

Pitudúh : # 15
Kahanan kang ånå iki ora suwé mêsthi ngalami owah gingsír, mulå åjå lali marang sapådhå-padhaníng tumitah.

Pitudúh : # 16
Síng såpå sênêng ngrusak katêntrêmaníng liyan bakaldibêndhu déning Pangéran lan diwêlèhakédéning tumindaké dhéwé.

Pitudúh : # 17
Watakíng manungså iku kêpingín kuwåså, nangíng Pangéran iku bakal maríngaké panguwåsåmiturút kêrsané Pangéran pribadi.

Pitudúh : # 18
Janmå iku tan kênå kinåyå ngåpå, mulå sirå åjå sênêng ngaku lan rumangsa pintêr dhéwé.

Pitudúh : # 19
Ramé ing gawé sêpi ing pamrih, mêmayu hayuníng bawånå.

Pitudúh : # 20
Manungså sadêrmå nglakóni, kadyå wayang saupamané.

Pitudúh : # 21
Mulat sarirå, tansah élíng lan waspådå.

Pitudúh : # 22
Sabêgjå-bêgjané kang lali, luwih bêgjå kang élíng klawan waspådå.

Pitudúh : # 23
Síng såpå salah sèlèh, lan mélík nggéndhóng lali.

Pitudúh : # 24
Nglurúg tanpå bålå, sugíh ora nyimpên, sêkti tånpåmaguru, lan mênang tanpå ngasóraké.

Pitudúh : # 25
Yèn sirå dibêciki liyan tulisên ing watu supåyå orailang lan tansah kèlingan, yèn sirå gawékabêcikan marang liyan tulisên ing lêmah, supåyå énggal ilang lan ora kèlingan.

Pitudúh : # 26
Síng sênêng gawé nêlangsané liyan iku ing têmbé bakal kênå piwalês såkå panggawéné dhéwé

Pitudúh : # 27
Lamún sirå múng sênêng dialêm baé, ing têmbé kêtêmubab-bab kang kurang prayogå.

Pitudúh : # 28
Wani ngalah luhúr wêkasané.

Wêwalêr : # 29
Åjå sênêng gawé rusakíng liyan, jalaran sirå bakalkênå siku dhêndhaning Guru Sêjatinirå.

Wêwalêr : # 30
Åjå sira nyacad piyandêling liyan, jalaran durúng mêsthi yèn piyandêlirå iku síng bênêr dhéwé.

Wêwalêr : # 31
Åjå lali marang kêbêcikan liyan.

Jangan lupa dengan kebaikan orang lain

Wêwalêr : # 32
Åjå sirå dêgsurå, ngaku luwíh pintêr tinimbang séjéné.

Wêwalêr : # 33
Åjå rumangsa bênêr dhéwé, jalaran ing donya iki ora ånå síng bênêr dhéwé.

Jangan merasa benar sendiri, sebab di dunia ini tidak ada yang benar sendiri

Wêwalêr : # 34
Åjå wêdi kangèlan, jalaran uríp anèng donyå iku pancèn angèl.

Jangan takut kesulitan, sebab hidup di dunia itu memang sulit

Wêwalêr : # 35
Åjå gawé sêrík atining liyan lan åjå golèk mungsúh.

Wêwalêr : # 36
Åjå sirå mulang gêthing marang liyan, jalaran iku bakal nandúr cêcongkrahan kang ora ånå uwis-uwisé.

Wêwalêr : # 37
Åjå ngumbar håwå napsu lan åjå mélík darbèkíng liyan, mundhak sêngsårå uripé.

Laku Budi Utåmå

Pitudúh : # 38
Ålå lan bêcík iku dumunúng ånå awaké dhéwé, mélík nggéndhóng lali, ngundhúh wóhíng pakarti.

Pitudúh : # 39
Síng såpå lali marang kabêcikan liyan, iku kåyå kéwan.

Pitudúh : # 40
Ajiníng dhiri iku dumunúng ånå ing lathi lan budi.

Pitudúh : # 41
Yitnå yuwånå, lénå kênå.

Pitudúh : # 42
Ålå kêtårå, bêcík kêtitík

Pitudúh : # 43
Klabang iku wisané ånå ing capité.Kålåjêngkíng wisané múng ånå pucúk buntút (êntúp).Yèn ulå mung dumunúng ånå untuné ulå kang duwé wiså.Nangíng yèn durjånå wisané dumunúng ånå ing sakujúrbadan.Pitudúh : # 44Rawé-rawé rantas, malang-malang putúng.

Pitudúh : # 45
Mumpúng ênóm ngudiyå laku utåmå.

Pitudúh : # 46
Síng prasåjå, pêrcåyå marang dhiri pribadi.

Pitudúh : # 47
Ngèlmu pari, såyå isi såyå tumungkúl.

Pitudúh : # 48
Wóng mati iku bandhané ora digåwå.

Pitudúh : # 49
Wóng iku kudu ngudi kabêcikan, jalaran kabêcikan iku sanguníng uríp.

Pitudúh : # 50
Wóng kang ora gêlêm ngudi kabêcikan iku prasasat sétan.

Pitudúh : # 51
Wóng linuwíh iku ambêg wêlasan lan sugíh pangapurå.

Pitudúh : # 52
Pêrang tumrap awaké dhéwé iku pambudidåyå murih bisa mèpèr håwå nêpsu.

Pitudúh : # 53
Ngèlmu iku kêlakóné kanthi laku, sênajan akèh ngèlmuné lamún ora ditangkaraké lan oradigunakaké, ngèlmu iku tanpå gunå.

Pitudúh : # 54
Turutên pituturé wóng tuwå.

Pitudúh : # 55
Wóng kang ora wêrúh tåtåkråmå udånagårå (unggah-ungguh), iku pådhå karo ora biså ngrasakakéråså nêm warnå (lêgi, kêcút, asín, pêdhês, sêpêt, lan pait).

Pitudúh : # 56
Wóng pintêr nangíng ålå tumindaké, sênêngé karo wóng ålå.

Pitudúh : # 57
Wóng linuwíh iku kudu biså ngêpèk ati lan ngêpénakaké atiné liyan. Yèn kumpúl karo mitrå kudubiså ngêtrapaké têmbúng kang manís kang pêdhês, sêpêt,bisa gawé sênêngíng ati. Yèn kumpúlpandhitå kudu biså ngómóngaké têmbúng kang bêcík. Yèn ånå sangarêpíng mungsúh kudu biså ngatónaké kuwåså pangaribåwå kaluwihané.

Wêwalêr : # 58
Åjå panastèn lan åjå sênêng gawé gêndrå, jalaran gawé gêndrå iku sipatíng dhêmít.

Wêwalêr : # 59
Åjå sênêng yèn dèn alêm, åjå sêngit yèn dèn cacad.

Wêwalêr : # 60
Åjå lali piwulang bêcík

Kêbangsaan

Pitudúh : # 61
Bångså iku minångkå sarånå kuwatíng nagårå, mula åjå nglírwakaké kabangsanirå pribadi supåyåantúk kanugrahan adêgíng bangsa kang “Andånå Waríh”

Pitudúh : # 62
Nêgårå iku ora gunå lamún ora duwé anggêr-anggêr minångkå pikukuhíng nêgårå kangadhêdhasar isi kalbuné mênungså salumahíng nêgårå kuwi.

Pitudúh : # 63
Kang bêcík iku lamún ngêrti anané sêsantiné ngabdibêbrayan agúng : “Ing Ngarså AsúngTulådhå, Ing Madyå Amangún Karså, Tút Wuri Handayani”.

Pitudúh : # 64
Nêgårå kita biså têntrêm lamún murah sandhang klawan pangan, margå pårå kawulå pådhåsênêng nyambút gawé, lan ånå panguwåså kang darbé watak “Bêr budi båwå laksånå”.

Pitudúh : # 65
Wadyåbålå pamóng pråjå kang sênêng marang kawulå alít iku dadi sênêngané pårå kawulåsajroníng pråjå lan bisa gawé kukúh sartå dadi tamèngíng nagårå.

Pitudúh : # 66
Pårå mudhå åjå ngungkúraké ngudi kawrúh kang nyåtåamríh biså kinaryå kuwatíng nagårå,unggulíng bångså, lan biså gawé rahayuníng sasåmå.

Pitudúh : # 67
Panguwåså pamóngé nêgårå iku kudu biså gawé têntrêmpårå kawulané, amargå yèn oramangkono biså kadadéyan pårå kawulå ngrêbút panguwasaníng nêgårå.

Pitudúh : # 68
Nêgårå kuwat iku margå kawulané sênêng uripé lan disujudi déníng liyå nêgårå.

Pitudúh : # 69
Lamún sirå dadi wadyåbålå pamóngíng nagårå, åjå sirå dhêmên kuwåså dhéwé. Jalaran yèn siråwís ora kasinungan panguwåså manèh, ing têmbé bakalndadèkaké ora kajèníng awakirå ingtêngahíng bêbrayan. Ngélingånå yèn sêjatiné isíh ånå wóng kang biså ngalahaké sirå ing babakanåpå baé.

Pitudúh : # 70
Déné síng mêngku nagårå ora darbé watak “Bêr budi båwå lêksånå”. Iku biså njalari wadyabålåkang dadi têtungguling prajurít nêgårå kuwi ora sujúd manèh lan biså ugå kêpingín ngrêbútpanguwasaníng nêgårå.

Pitudúh : # 71
Yèn wóng bêcík kang kuwåså, kabèh kang ålå didandani lamún kênå, déné yèn ora kênådisingkíraké mundhak nulari (cuplak andhêng-andhêng).

Pitudúh : # 72
Pêrang iku bêcík lamún tujuwané nggayúh kamardikaníng nagårå lan bangsané, lan pêrang iku ålå lamún kanggo njarah rayah darbèkíng liyan.

Pitudúh : # 73
Wóng ålå yèn bisa kuwåså, kang ålå iku diarani bêcík. Kósókbaliné yèn wóng bêcík kang kuwasa,kang bêcík iku kang ditindakaké.

Pitudúh : # 74
Wajibíng warganíng nagårå iku kudu biså rumångså mèlu handarbèni, wajíb mèlu hanggóndhèli.Mulat sarirå hangråså wani.

Wêwalêr : # 75
Åjå sênêng yèn lagi darbé panguwåså, sêrík yèn lagiora darbé panguwåså. jalaran kuwi-kuwi ånåbêbêndhuné dhéwé-dhéwé.

Wêwalêr : # 76
Åjå múng kêpingín mênangé dhéwé kang biså marèkakécrahíng nagårå lan bångså, kudu sênêngrêrêmbugan njågå katêntrêman lahír batín

Kakaluargaan

Pitudúh : # 77
Båpå biyúng iku minångkå lantaran uríp ing ngalam donyå.

Pitudúh : # 78
Síng såpå lali marang wóng tuwané prêsasat lali marang Pangérané, Ngabêktiyå marang wóngtuwå.

Pitudúh : # 79
Wóng tuwå kang ora ngudi kabêcikan sartå ora ngêrtimarang udånagårå (trapsilå, unggah-ungguh) lan tåtå kråmå, kuwi sêjatiné dudu panutanéputrå wayah.

Pitudúh : # 80
Såpå síng sênêng uríp têtanggan, kalêbu janmå linuwíh.Tånggå iku pêrlu dicêdaki nanging åjå ditrêsnani.

Pitudúh : # 81
Paribasané tånggå iku pådhå karo båpå biyúng.

Pitudúh : # 82
Tånggå kang ora bêcík atiné åjå dicêdhaki nangíng åjå dimungsuhi.

Pitudúh : # 83
Sadumuk bathúk sanyari bumi ditóh pati.(Unèn-unèn kanggo nggambaraké kasêtyané marang kulåwargå).

Pitudúh : # 84
Mikul dhuwúr mêndhêm jêro.(Unèn-unèn kanggo nggambaraké bêktiné anak marang wóng tuwåné).

Pitudúh : # 85
Anak iku minångkå têrusané wóng tuwå, ora ånå katrêsnan kang ngluwihi katrêsnané wóng tuwåmarang anak

Pitudúh : # 86
Trêsnå marang mantu iku pådhå baé trêsnå marang putrå, jalaran putu iku wóhíng katrêsnanéputrå lan mantu.

Pitudúh : # 87
Sayojånå iku dóhé sêpulúh èwu dhêpå.Swårå kang krungu nganti sayojånå, arumíng jênêng ngambar-ambar salumahíng bumi(dialêmbånå).

Pitudúh : # 88
Gólèk jodho åjå múng mburu éndahíng warnå, sênajanayu utåwå bagús.

Wêwalêr : # 89
Åjå ngaku wóng tuwå lamun wóng tuwamu katón sugíh lan dhuwúr drajadé, jalaran pangkat lanbandhané wóng tuwamu iku mau bisa sirnå sadurungé sirå warisi.

Wêwalêr : # 90
Åjå gampang nyêpatani anak nganggo têmbúng kang oraprayogå, jalaran sêpatané wóng tuwåbisa numusi sartå bisa ngilangaké råså bêktiné anakmarang wóng tuwané.

Wêwalêr : # 91
Åjå mènèhi jênêng marang anak síng kurang pantês, jalaran jênêng síng disandhang anak bakalékagåwå nganti dêlahan (akhérat)

Kadonyan

Pitudúh : # 92
Båndhå kang rêsík iku båndhå kang såkå nyambút karyå lan såkå pamêtu séjéné kang orangrusakaké liyan.Déné båndhå kang ora rêsík iku båndhå cólóngan utåwå såkå nêmuduwèkíng liyan kang kawruhan síng duwé.

Pitudúh : # 93
Kadonyan kang ålå iku atêgês múng ngångså-ångså golèk båndhå donyå ora mikiraké kiwåtêngêné, ugå ora mikiraké kahanan batín.

Pitudúh : # 94
Golèk båndhå iku samadyå baé, udinên katêntrêman njåbå njêro.

Pitudúh : # 95
Båndhå iku anané múng anèng donyå, mula yèn mati ora digåwå.

Pitudúh : # 96
Wóng golèk kêmakmuran iku ora kalêbu ngoyak kadonyan.

Pitudúh : # 97
Båndhå iku gawé múlyå lan ugå gawé cilåkå.Gawé múlya lamún såkå barang kang bêcík, gawé cilåkå lamún såkå barang kang ålå.

Pitudúh : # 98
Wóng uríp åjå tansah kêpingín båndhå baé, jalaran kasugihan iku ing samångså-mångså biså gawécilåkå.

Pitudúh : # 99
Síng såpå tansah ngêgúngaké pangkaté, wirang lamúnånå owahing jaman.Síng såpå ngêgúngaké bandhané, wirang lamún sírnå bandhané.Pitudúh : # 100Dhèk jaman kunå pêrang iku rêbutan båndhå, nêgårå,lan mbóyóng putri. Nangíng jaman iku ilangbarêng wís ngêrti mênåwå wanitå bóyóngan mau biså gawé ringkihíng nagårå.

Wêwalêr : # 101
Båndhå iku pêrlu nangíng åjå diumúk-umúkaké, drajadlan pangkat iku pêrlu, åjå dipamèrpamèraké, jalaran biså mlèsèdaké awaké dhéwé.

Wêwalêr : # 102
Åjå mélík darbèking liyan, margå rêbutan råjåbrånålan wanita iku biså gawé congkrahíng påråsujånå lan gawé nisthaníng ati.

Wêwalêr : # 103
Åjå sênêng mamèraké båndhå lan ngêgúngaké pangkat,sêbab båndhå biså lungå, drajad/pangkatbisa oncat.

Wêwalêr : # 104
Åjå sênêng marang wóng kang ngujå håwå napsu margåakèh bandhané. Jalaran båndhå mau bisagawé cilåkå amargå durúng mêsthi båndhå kang rêsík.

Mêmayu Hayuning Pribadi
= 01 / 07 =

Pitudúh : # 105
Ing samubarang gawé åjå sók wani mêsthèkaké, awít akèh lêlakón kang akèh bangêt sambékalanésíng ora biså dinuga tumibané.Jêr kåyå uniné pêpèngêt, “Mênåwå manungså iku pancèn wajíb ihtiyar, nangíng pêpêsthènédumunúng ing astané Pangéran Kang Måhå Wikan”.Mulå ora samêsthiné yèn manungså iku nyumurupi bab-bab síng durúng kêlakón. Saupåmånyumurupå, prayogå åjå diblakakaké wóng liyå, awíttêmahané múng bakal murihaké bilahi.

Pitudúh : # 106
Sabar iku ingaran mustikaning laku, jumbúh karo uniné bêbasan : “Sabar iku kunciníng swargå” atêgês marganíng kamulyan.Sabar, liré mómót kuwat nandhang sakèhíng cobå lanpandadaraníng ngauríp, nangíng ora atêgêsgampang pêpês kêntèkan pêngarêp-arêp.Suwaliké malah kêbak pêngarêp-arêp lan kuwåwå nampani åpå baé kang gumêlar ing salumahéjagad iki.

Pitudúh : # 107
Kahanan donya iki ora langgêng, tansah owah gingsír.Yèn sirå kêbênêran katunggónan båndhå lan kasinungan pangkat, åjå banjúr rumangsa”Såpå siråsåpå ingsún”,tansah ngêndêlaké panguwasané tumindak dêgsurå marang sapådhå-pådhå.Élinga yèn båndhå iku gampang ilang (sírnå).Pangkat sawayah-wayah bisa oncat.

Pitudúh : # 108
Saibå bêciké samangså wóng kang lagi kasinungan kabêgjan lan nampå kabungahan iku tansahélíng gêdhé ngucap syukúr marang Kang Pêparíng. Awít élinga yèn tumindak kåyå mangkonomau kêjåbå biså ngilangi watak jubriyå uga mlêtikaké råså rumångså yèn wóng dilairaké marangsapådhå-padhané titah, mbêngkas kasangsaran, munggahé ngrêkså hayuníng jagad.

Pitudúh : # 109
Åjå sók ngêndêl-êndêlaké samubarang kaluwihanmu, åpå manèh mamèraké kasugihan lankapintêranmu.Yèn anggónmu ngóngasaké dhiri mau múng winatês inglathi tanpå búkti, dhóngé pakarti kåyåmangkono iku ngêngón awakmu dadi ora aji.Luwíh prayogå turutên pralampitané tanduran pari.Pari kang mêntês mêsthi tumêlúng, kang ndongak mracihnani yèn kóthóng tanpå isi.

Pitudúh : # 110
“Rumångså sarwå duwé” lan “Sarwå duwé rumångså”, iku yèn ditulís gênah múng diwolak-walíkbaé, nangíng surasané jêbúl kåyå bumi karo langit.Síng kapisan nudúhaké watak ngêdír-êdíraké, wêngíssatindak lakuné (polahé), yèn nggayúhpêpénginan ora maèlu laku dudu, samubarang pakartinisthå ditrajang wani.Déné síng kapindho pakartiné tansah kêbak wêlas asíh, wicaksånå ing sabên laku, rumångså dosåsamångså gawé kapitunané liyan.

Pitudúh : # 111
Nadyan wêsi iku kanyatané atós, éwa sêmono yèn wískêtrajang ing taiyèng yå bakal êntèkgripís.Sêmono ugå tumrapíng wóng kang kataman råså mèri, atiné mbåkå sêthithík ugå bakal gripís,awít rumangsa yèn awaké tansah apês, saénggå kélangan grêgêt lan lumúh makaryå.Wusanané pêpês atiné kêntèkan pêngarêp-arêp.

Pitudúh : # 112
Yèn sirå sacårå badaniyah lan rohaniyah têtêp kêpingín bagas kuwarasan, tansah élingå róngprakårå iki :

1.Tansah jaganên sakèhíng samubarang kang nêdyå sirålêbókaké ingtutúk, dithinthíng luwíh dhisík åpå bakal gawé rusakíng rågå åpå ora.

Mêmayu Hayuning Pribadi
=02/07=

Pitudúh : # 113
Digêndhóngånå dikuncènånå kåyå ngåpå, nangíng wóngiku yèn wís tinakdír têkan janjiné utåwåajalé, mångså bakal wurungå.Iki manèh pélíng kita, yèn kita manungså mono ing atasé badan lan umuré dhéwé ora kuwåså.Åpå manèh síng múng wujúd barang sampiran kåyådénédrajad sêmat lan pangkat, kaluhuran,kasugihan, lan kalungguhan.Mula såkå iku åjå kibír, jubriya lan åjå sók dumèh.Awít isíh ånå panguwåså liyå (Gústi Allah) kang luwíh kuwåså.

Pitudúh : # 114
Ngombé lan mêmangan yèn tanpå takêr lan tanpå pilíh-pilíh iku pancèn biså nêkakaké bilahi.Mula nyandhêt ubalíng kêpinginan ngombé lan mêmangan kang kåyå mêngkono mau wís atêgêssawijiníng pamarsudi nyêgah karusakaníng jiwå lan rågå.Wóndéné sranané kang prayogå yaiku påså síng mêngkuancas pupúr sadurungé bênjút nyingkirisadurungé bilahi.

Pitudúh : # 115
Kamulyan lan kanikmataning uríp wóng-wóng kang sugíh dituku måwå tangising rakyat kangmlarat.

Pitudúh : # 116
Kang kinaran janmå kang wís kadunúngan cíptå kang wêníng iku, yåiku såpå kang wís têmên-têmên mantêp pangidhêpé marang Gústi Kang Múrbèng Dumadi.
Wóng kang kåyå mangkono mau samångså nindakaké pakarti åpå tå åpå tansah linambaran atikang sarwå têpa tulús, kabèh-kabèh amúng akarånå Allah.Ora cilík ati, gêdhéné ngråså owèt ing kalané wóhíng panggawéné mitunani awaké dhéwé,nangíng biså gawé raharjané sêsamaníng dumadi.Kósókbaliné wóng kang nindakaké pangibadah nangíngisih ndarbèni pêpinginan supåyådiwêruhana lan digawókana déníng Allah, iku pratåndhå yèn pangidhêpé lan pangibadahé durúngakarånå Allah.

Pitudúh : # 117
Pambudidayanirå manêmbah marang Pangéran iku prayogané åjå sirå anggo sarånå ngalabtumuruníng pêparingé, nangíng mligiya nindakaké panêmbah múng såkå niyat manêmbah.Awít wóng kang nyênyadhóng sihíng Pangéran sarånå laku panêmbah kathík banjúr nyåtåkalêksanan panyuwuné, ing adat wóng mau banjúr dadikêthúl kawaspadané marang kaluhuranlan kêagungané Kang Múrbèng Dumadi.Aran isíh bêgjå yèn ora banjúr dadi wóng jubriyå sênêng nyêpèlèkaké marang sêsamaníngdumadi.

Pitudúh : # 118
Ånå sawènèhíng wóng kang duwé pênganggap mênawa nyênyuwún sihíng Allah iku ora ånågawéné.Awít Gústi Allah iku adíl lan Måhå Wuninga saénggåora bakal pêparíng marang wóng kang orapantês nampa ganjaran, nangíng wóng mau sajak laliyèn Gústi Allah mono Maha Wêlas lanMaha Asíh.Ugå ana sawènèhíng wóng kang ora prêcåyå marang anané Gústi Allah, prêsasat ugå ora prêcayamarang anané dhéwé, déné nganti awaké lair ånå ingdonya.Nangíng yèn wóng mau nandhang rêribêd lan nalaré wís pantóg, adaté tuwúh osikíng atiné yènPangéran iku ånå malah banjúr disêsuwuni.

Pitudúh : # 119
Wóng kang kulina ngéníngaké cíptané kang rêsík ingwayah ésúk, lawas-lawas banjúr bisångêningaké cíptané ing wayah bêngi ugå, lan sangsåyå lawas manèh bisa ngêningaké cíptå ingwayah åpå baé lan ing ngêndiya baé.Nangíng sabarang pratingkah iku biså dadi pakulinanmanåwå katindakaké kanthi ajêg, sarånåpanglantíh kang tumêmên lan ora bosên.Klawan mangkono sabarang kang mauné rinåså rêkåså lan abót, bakal sírnå.Mangkono ugå ånå bédané yèn kita kêpingín nanêm wiji kautaman, iya kudu kita gladhi tanpåbosên.

Mêmayu Hayuning Pribadi
=03/07=

Pitudúh : # 120
Yèn pinuju wayah bêngi langité têrang banjúr tumêngåå ing tawang, kita bakal nyipatisapérangané gêlaríng alam, abyóríng langít kang sumilak sinêbaran lintang-lintang patíng krêlip,gêdhé cilík kåyå wís sêngadi tinåtå panggónané, angin sumilír ngobahaké kêkayónan langêgódhóngan kang ngandhút arumíng gandané kêkêmbangan.Síng kåyå mangkono sayêkti bisa nuwúhaké råså pangråså têntrêm ing ati kitå.Nangíng luwíh såkå iku, åpå síng kåyå mangkono mauora ngosikaké kita tumrap kaluhuraníngKang Måhå Agúng kang wús mranåtå sakabèhíng mau ?

Pitudúh : # 121
Tumrapíng wóng múrsíd yèn pinuju kambah ing prihatin, nolah-nolèh ngiwå nêngên wís ora ånåpitulungan manèh kang biså diarêp-arêp têkané.Parandéné ora bakal kóncadan ing pangarêp-arêp. Awít wís mangêrti mênåwå tambané prihatínkang ampúh iku ora liyå kêjåbå : sabar. Sabar lan tawakal nyênyuwún kanthi têmên-têmêníng atimarang kamurahaníng Kang Måhå Kuwåså kang ngrêgêm sakabèhíng mobah-mosikíng jagadsaisiné.

Pitudúh : # 122
Ala-alaníng kêlakuwané wóng ora kåyå kang sinúng watak “Såpå sirå såpå ingsún”. Margåsèndhènan kaluwihané, êmbúh kêkuwasaané, êmbúh karósan, sênêng tumindak sawênang-wênangmarang kalahané kang wís titå ora bakal kumawani mancahi gêdhéné nganti wani mbandakalanikêkarêpané.Wóng kang nduwèni sêsipatan kåyå mangkono mau prayogå énggal ngélinganå mênåwå lakujantraníng jagad mono wís kinodrat cåkrå manggilingan; síng wingi ånå ngisór déné sésúk gilírgumanti bakal ngêrèhaké.

Pitudúh : # 123
Sabên dinå kitå ajêg rêrêsík badan lan pênganggo, kajåbå amríh bagas kuwarasan ugå katón apíklan ngrêsêpaké.Iki pakulinan kang apík. nangíng luwíh prayoga manèh yèn jroníng ati banjúr katuwuhan osík :åpå sabên dinå kita ugå rêrêsík lan ngupakara batínlan jiwå kita amríh sangsåyå apík lan sangsåyårêsík såkå sakèhíng rêrêgêd såkå anané cacad-cacadlan panggodhå.Sêbab yèn badan wadhag kang kênå ing rusak iku kitagêmaténi, généyå jiwå kitå kang asipatlanggêng malah kita lírwakaké pangupakarané ?

Pitudúh : # 124
Suméndhé ing takdir iku dudu sipaté wóng kang sênêng ulah luhuríng kêbatinan, nangíng dadiwataké wóng kang lumúh tumandang gawé lan cupêt nalaré.Luhuríng kêbatinan kudu tansah jumbúh lan laras karo ajuníng kawrúh lair.Liré, kêbatinan kang luhúr iyå kudu biså ngujudi pakarti kang luhúr ugå, kang biså njunjúng lan
mulyakaké drajadíng nuså lan bangsané.

Pitudúh : # 125
Såkå kayungyúníng manungså marang båndhå, sêmat landrajad anggóné migunakaké ngantikêrêp nglírwakaké kautaman, nglalèkaké jêjêríng kamangnungsan.Uripé prasasat kaêsók kabèh ånå ing kono. Ora ngélingi kêpriyé wusananíng dumadi.Ing jagad pancèn ora ånå wêwalêr wóng nglumpúkaké båndhå råjåbrånå, janji pikolèhé manútdalan kang bênêr lan dipigunakaké minångkå prabót prênataníng jagad.

Pitudúh : # 126
Uríp tanpå gêgayuhan luhúr, bêbasané kåyå lêlawuhantanpå uyah, sêpå tan miråså.Gêgayuhan bisané kasêmbadan kudu sinartan ngèlmu, jalaran ngèlmu mono pancèn sangunéngauríp, wóndéné ngèlmu iku tinêmu ing laku lan tandang.Sakèhíng tandang ora bêcík kêlakóné yèn ora mapan.Liré, bisowå tansah ngélingi marang jantraníng kahanan.Wóng kang tandang tandúké mapan, angèl kêpèpèté, jalaran yèn mapan mêsthi cêpak waspadané.Déné waspådå mono sirikané målå lan adóh såkå bêbêndhu

Mêmayu Hayuning Pribadi
=04/07=

Pitudúh : # 127
Sakabèhíng tumindak iku panimbangé manút kawusanané.Mula muríh bisané sampúrna, sabarang kang bakal dilakóni lan ditindakaké iku luwíh dhisíkthinthingånå lan pilah-pilahna ålå bêciké kanthi wêningé nalar/pikír.Yèn wís, tumindaké kanthi dugå lan prayogå, sartå måwå têpå tulådhå.Liré, sabarang patrap mau upamaknå tumrap awaké dhéwé, ilangnå pangirå-irå tumrap awakéliyan kang durúng disumurupi.Élingå, såpå kang arêp mbêcíkaké alam donya iku, kudu mbêcíkaké awaké dhéwé luwíh dhisík.

Pitudúh : # 128
Ciri-ciriné jiwa kang isih kóthóng mono biså dititík såkå ulat praupan, tutúr wicara, lan tingkahlakuné kang ora naté gêlêm kalah.Sabarang tindak-tandúké kêpingín unggúl lan mamèraké kaluwihané, ora anggèr kaluwihan bisåkanggo ngadhêpi bêbåyå lan ngêntas såkå papan cintråkå.Kaluwihan kang tanpå dilandhêsi kautaman, kênå diumpamakaké kayadéné wêdhak pupúr síngnèmpèl ing njaban kulít baé, ora biså tahan suwé lan gampang luntúr margå såkå pakartiné dhéwé,awít nêrak dhasar-dhasar bêbênêr lan kasucian.

Pitudúh : # 129
Sabên tumindak sêjangkah ngilowå marang kinclóng-kinclóngé banyu samudrå síng suthíkkanggónan sangkrah, jalaran sakèhé uwúh mêsthi disingkíraké minggír.Sabên makaryå sapêcak, tuladhanên pakartiné banyu tritisan, nadyan tumètès mbåkå satètès,ditindakaké kanthi ajêg kêcónggah mbólóngaké watu síng atósé ngluwihi wåjå.

Pitudúh : # 130
Såpå kang bisa nêlukaké mungsúh-mungsúhé, dhèwèké diarani kuwat.Anangíng såpå kang bisa nêlukaké awaké dhéwé, iya dhèwèké iku kang luwíh kuwat manèh.

Pitudúh : # 131
Samångså lagi ngadhêpi uríp rêkåså prayogané adhêpana klawan èsêm gumuyu.Awít iku wus wujúd sênjåtå kang bisa gawé ènthèngíng sanggan lan bakal numusi muluríngpikír.Nanging yèn pênandhangmu mau tansah kók adhêpi kanthi ulat kang suntrút adhakané kowébakal kêntèkan pikír kang wêníng, wusanané dadi nékat nuruti pokal kang nêrak bêbênêr.

Pitudúh : # 132
Såpå kang nganggêp åpå baé gampang, mêsthi bakal nêmu akéh rubédå.Såpå kang gampang janji, iya kuwi kang arang nêtêpi.

Pitudúh : # 133
Uríp têgêsé mbudidåyå ngêtóg tênågå (bêrjuwang).Uríp níkmat tanpå angín prahårå pådhå karo sêgårå kang mati.Aku luwíh sênêng ditêndhang, dilawan déníng nasíb,tinimbang diugúng.

Pitudúh : # 134
Laku jujúr kuwi pådhå karo dhuwit kang biså laku ing ngêndi baé.Pitudúh : # 135Kang bêcík lan ålå, kabèh mêsthi nåmpå pikolèh, sênajantå kadhang-kadhang nampané cêpêt,kadhang-kadhang alón.

Pitudúh : # 136
Wóng kang kinaranan bêrbudi iku, yåkuwi wóng síng rumångså tambah kasíksa yèn nyumurupisapêpadhané nandhang påpå lan kasangsaran.Runtúhé råså wêlasé adaté banjúr sinusúl sarånå cucúlé prabéyå lan barang darbèké.Nangíng pancèn angèl gólèk-gólèkané wóng síng kåyåmangkono iku.Buktiné ora sêthithík wóng síng mati mêrgå kêwarêgên, apamanèh wóng síng mati amargåkalirên.

Pitudúh : # 137
Manungså kuwi dadiné bêcík miwiti såkå njêro mênjåbå.

Pitudúh : # 138
Kang waspådå marang awakmu dhéwé jalaran iyå awakmudhéwé kuwi kang mujúdakémungsúhmu kang palíng gêdhé

Mêmayu Hayuning Pribadi
=05/07=

Pitudúh : # 139
Manungså kang múng ngélingi marang pakartiné pancadriyané mono bakal tansah kasinunganråså dhêmên utåwå sêngsêm.Såkå Råså Dhêmên banjúr kathukúlan råså mélík, såkåråså mélík munggah dadi nafsu, såkå nafsubanjúr nasar pakartiné lan sírnå bêbudèné síng wêkasané tumiba ing påpå, nandhang kasangsaran.

Pitudúh : # 140
Wóng juwèh, kawruhé tumèmpèl ing lambé, kumrêcêk ngêbaki ing pasamuwan, katút samirånåmrånå-mréné.Bédå karo wóng mênêng, kawruhé sumimpên ånå ing atiwêníng.Wêtuné ora sarånå lambé, nangíng katampanan ing pucukíng pèn, mili ambèr ing kêrtas putíh,rinasakaké ing wóng sajagad.

Pitudúh : # 141
Amríh uríp kita tansah nêmóni rahayu, åjå kêndhat nggêgulang nandúr cíptå utåmå sajroníng atisanubari kita sinartan panyuwunan kang manthêng marang Gústi Kang Måhå Wêlas lan MåhåAsíh, mugå pinaringan nugråhå biså ndarbèni ati kang wêníng lan jiwå kang utåmå.Pancèn ora gampang wóng ngudi bisané kasinungan cíptå utåmå ngélingi mênåwå manungsåmono mulå wís kêsêrênan sipat apês lan lali.Sók ngonowå yèn tå sawisé nandhang apês lan lali banjúr gumrégah manèh pangudiné åpå dénéora kêndhat ing panglantihé mantêpå ing kêyakinan yèn Gústi Allah ora bakal ora ngudanênipanyuwún kitå.

Pitudúh : # 142
Kawrúh lan “Ilmu pêngêtahuan” iku múng biså digayúhlan dikuwasani kanthi laku kang laraskaro åpå kang diwulangaké.Liré, ajaran téoriné kudu biså dicakaké lan ditrapkaké kanggo karahayóníng bêbrayan. Wóndénélakuné mono kudu sinartan tékad kang gilíg lan kêkarêpan kang tulús lan mantêp kinanthènankatêguhaníng iman, kanggo ngadhêpi sakèhíng panggodhå sartå nyingkiri sikêp laku kang sarwådudu.

Pitudúh : # 143
Banyu iku bisaníng bêníng yèn wís mênêp. Sanadyan mauné buthêk, nangíng yèn wís mênêp, iyåbanjúr bêníng.Sêmono ugå tumrap pêpinginan utåwå gêgayuhan yèn diudi nganti katóg lan mênêp ing têmbéugå bakal kasinungan sifat bêníng.
Liré, nadyan pêpinginan lan panggayu bisa kalêksanan klawan tumuli, éwå sêmono yèn ditlatènisuwéning suwé ugå bakal kasêmbadan.

Pitudúh : # 144
Yèn kêpingín nglungguhi pangkat kang dhuwúr luwíh prayogå yèn dikawiti såkå kalungguhankang êndhèk dhéwé.Awít klawan mêngkono ing têmbé kowé ora bakal gampang disêpèlèkaké déníng bawahanmu.Lan kang utåmå yaiku kowé nuli biså madêg dadi pêmimpín kang biså nglungguhi ingkawicaksanan, adóh såkå watak dêgsurå, anané múng sarwå kêbak råså têpå salirå.

Pitudúh : # 145
Ginubêl déníng råså “Tansah kurang marêm” marang asilíng pakaryan utawa jêjibahan kangdiayahi, saugêr ora ngångså-ångså, sayêkti malah dadi pamêcút kang bêcík kanggo luwíh maju.Nangíng yèn råså tansah kurang marêm mau ngênani wuwuhíng donyå-brånå, ora bédå kåyådénérêridhu síng èsthiné múng tansah rinåså kayadéné pasiksané ngauríp.

Pitudúh : # 146
Élingå, mbésúk yèn wís tumêkaning janjiné ora kênåora, badan wadhag lan sabarang kalír kangkita darbèni iki bakal kita tinggalaké kabèh, ora ånå kang kitå gåwå mênyang alam kalanggêngan.Mula åjå bangêt nggónira katrêm marang kadonyan.Åpå manèh, såpå kang tansah ngêgúl-êgúlaké marang donyå branané lan gandrúng marangpêpinginan kang ora langgêng, èsthiné ora bakal bisa nêmókaké kahanan kang biså gawélanggêngíng kasênêngan lan katêntrêmaníng ati.

Pitudúh : # 147
Batiné wóng kang bisa ndarbèni ati nriman iku tansah ayêm lan têntrêm, margå satingkah lakutansah linambaran kêyakinan kang kandêl marang kadar pêparingé Pangéran.Nriman ora têgês wis marêm åpå anané, nangíng suwaliké kêpårå malah sungkan mênêng.Múng baé ora grusa-grusu kåyå tumindaké wóng kang nduwèni sipat ngångså-ångså kåyå oragêlêm ngakóni karang anané pandúm

Mêmayu Hayuning Pribadi
=06/07=

Pitudúh : # 148
Abót-abóting cobå tumraping ngauríp iku malah ora kåyå wóng kang lagi kêbyukan sihíng GústiAllahYèn lulús såkå pandadaran biså dadi manungså kang kajåbå gêdhé síh kadarmané ugå wicaksånålaír batiné.Nangíng yèn tå ora têgúh imané, wóng kang lagi kabómbóng ing donyå artå lan kêladúkrumångså sarwå kuwagang mbêndúng sêgårå njugrúgakégunúng mau istingarah bakal kóncatankawaspadané.Kêjåbå lali marang sangkan parané ugå lali yèn sakèhíng drajat lan sêmat dalasan têkan nyawanédhéwé pisan iku múng lugu barang titipan kang sawayah-wayah bisa dipundhút bali déníng KangKagungan.

Pitudúh : # 149
Ambudidåyåå ing båndhå manút sakatógíng tênågå nangíng åjå lali kinanthènan tékad lan sêdyayèn sapérangan bakal kita tanjakaké kanggo nindakaké pangibadah.Élinga yèn pati iku lawangíng akhérat, déné laku ngibadah iku kang biså dadi sarånånggampangaké manungså tumêkané marang ing lawang mau kanthi råså pangråså tobat lansumarah.Suwaliké, jiwå rågå kang ora kanggo tobat nalangsaing Gústi Allah iku ora bédå kåyå angganébåndhå kang ora dijakati lan ora ditanjakaké kanggopênggawé kabêcikan.

Pitudúh : # 150
Yèn sirå pinuju nandhang bagas kuwarasan, élinga yèn nalika kênå ing lårå, supríh sirå têtêpbagas kuwarasan kanthi sêsirík prakårå-prakårå kangmbiyèn nyêbabaké lårå.Yèn ing nalikå sugíh, élingå yèn kêna ing pêkír, lêkas síng kåyå mêngkono mau kanggongawékani amríh sira ora gampang kadunungan pikiransênêng pamèr lan sêsóngaran.Kawruhånå, iku kêpårå nudúhaké pratåndhå yèn dhèwèké iku sêjatiné wóng kang tunå ing råsåwêlas asíh lan miskín ing kawrúh.

Pitudúh : # 151
Kitå manungså iki ora kênå tansah ngantu-antu têkané wêktu kang bêcík, jêr wêktu kang bêcík ikusêjatiné kudu kitå dhéwé sing gawé.Kitå kudu tansah élíng yèn sabarang tingkah lan tandúk kitå ing dinå kang siji iku nggåwåkêputusan tumrap dinå sijiné.Déné dinå kang pungkasan iku kang mutúsaké sakabèhíng wêktu lan dinå-dinå kang wiskapungkúr.Mulå sadurungé kitå tumapak marang dinå pungkasaning uríp, dipådhå biså nglungguhi marangjêjêríng uríp manungså.

Pitudúh : # 152
Wóng nandhang lårå mono akèh síng mêrgå anggóné ngombé lan mêmangan kliwat takêr lantanpå pilíh-pilíh.Mulå kanggo nyandhêt ubalíng håwå marang bab sakaroné mau, dibiså marsudi nyudå nurutikêcaping lidhah sarånå nglakoni påså kang mêngku ancas nyingkiri sadurungé katamaning bilahi.

Pitudúh : # 153
Wóng kang lagi kasinungan kabêgjan lan kamúlyan ikudibiså marsudi amríh langgêng, åjå banjúrkalimpút watak jubriyå lan sêmbrana sing sisíp sêmbiré biså kêjlungúp tibå ing kasangsaran.Yèn wís mangkono múng råså gêtún lan piduwúng singkari ing pamburiné.

Pitudúh : # 154
Håwå napsu lan watak angkårå iku sawutuhé manjíng ing dhiri pribadiné dhéwé-dhéwé.Yèn diumbar ngrêbdå bakal gawé “Bêncånå lan kasangsaran”.Suwaliké yèn bab mau biså dikêndhalèni bakal njílmådadi watak “Sabar lan prasåjå”, tulús éklasawèh pangapurå marang sapådhå-pådhå síng gawé kaluputan.

Pitudúh : # 155
Tapaning ati iku múng têmên, yèn tapaning nyåwå múng élíng.Síng såpå bisa élíng sêdinå sêpisan baé, adaté barang kang sinêdyå bakal ånå.Síng såpå têmên salawasé, kabèh pangajabé bakal kêcandhak.Déné kang aran sêjatiníng katêmênan iku sakabèhíngpakarti kang ditindakaké klawan madêpmantêp tanpå mandhêg-mangu lan tolah-tolèh, saénggå sabarang kêkarêpané bakal ginayúh

Mêmayu Hayuning Pribadi
=07/07=

Pitudúh : # 156
Wóng iku yèn lagi nandhang lårå lagi biså ngrasakaké sêpirå munggúh bêgjané wóng kangkanugrahan awak kang tansah kuwarasan.Nangíng suwaliké, wóng síng awaké sêgêr waras lumrahé lali rêkasané wóng lårå.Sangsåyå adóh kélingané, sangsåyå cêdhak anggóné ngumbar håwå nuruti pêpinginané mripat, ilat,lan têlíh (wadhúk, wêtêng) kang sêjatiné ngajak marang rusakíng rågå.Mulå prayogané tansah élinga pêrihíng lårå kanthi nggêmatèni kanikmatan kang wís diparingakédéníng Gústi Allah tan kêna kinayangåpå ajiné, yaiku wujúd awak kang bagas kuwarasan.

Pituduh : # 157
Manungså pinaringan déníng Pangéran péranganíng awak kang kalarasaké karo gumêlaríngbêbrayan.Pinaringan mripat loro, pêrluné supåyå akèhå kang didêlêng, yå kang ngênani ubêr ingêring alam, ålåbêcikíng kahanan, lan owah gingsiríng jaman.Liré, supåyå linarasna kanthi lantipíng panggraitå.Pinaringan kupíng loro, murih akèhå swårå kang dirungókaké, nuli kathinthingana lan kasaringakanthi lungidíng panyiptå lan alapên kang awèh pakolèh.Pinaringan tangan loro, sikíl loro, supåyå akèhé kang ditandhangi, pilihên kang murakabi kanggobêbrayan agúng.

Pitudúh : # 158
Pancèn ora ånå wêwalêr ing jagad iki tumrapíng wóngkang nglumpúkaké donya brånå. nangíng kitåkudu tansah élíng yèn donyå brånå mono dudu panggónané kalanggêngan.Nabi Muhammad wús paríng sabdå : “Ora prayogå ninggalaké kadonyan margå nglakóni akhérat.Nangíng jênêng wóng kang nisthå såpå kang ninggalaké bab akhérat margå múng golèk donyå brånåtanpå waspådå marang pungkasaníng dumadi.”

Pitudúh : # 159
Brangating ati sabiså-biså kêndhalènånå, åjå diububi nganti muntab dadi ubalíng nêpsu.Kåyådéné nyirêp gêni sarånå lêngå.Napsu amarah mono isíh têtêp bakal tansah mbêbêdhagsêlawasé yèn tå ora kinanthènan pikiran kangmênêp, lan ati kang élíng.Élingé ati lan mênêpíng pikír bakal numusi muluré budi kang tundhóné biså dadi panyirêp sakèhingpakartiníng sétan.

Pitudúh : # 160
Wóng kang ringkíh iman lan batiné bakal gampang dadi jujugané dúrjånå apús-apús kang patíngsliwêr golèk mangsan.Pirang-pirang kèhé wóng kasêlak pêrcåyå rêmbúg pangimíng-imíng ora pinikír bakal kêdadéyané ingtêmbé.Wusanané nandhang kapitunan lan kênå ing apús.Mula ditansah waspådå, åjå lirwå ing kaprayitnan.

Pitudúh : # 161
Samångså-mångså thukúl plêtikíng pikír kang kasarung déníng ubalíng nafsu ålå, yogyanésumênêpnå sauntårå.Yèn biså kåyå mangkono karan wóng wicaksana, jalaran kêjaba biså nglêrêmaké ati kanthi mênêpíngpikirmu ugå bakal kêcónggah nyirêp ubalíng nafsumumau.Wusånå rahayu kang tinêmu mêrgå biså sumingkír såkåmêmålå kang têkå arêp ngrêridhu awakmu.

Pitudúh : # 162
Wóng kang sêngsårå uripé jalaran ånå róng warnå.Kapisan såkå kaluputané dhéwé, kang kapindho mêrgåsåkå pokalé dhéwé.Síng kapisan iku paribasané tanêm tuwúh kang tansahkodanan lan kêpanasan ora diopèni, déné síngkang kapindho paribasané tanêm tuwúh kang tansah diapèk asilé nganti ora kobêr thukúl gódhóngé.

Pitudúh : # 163
Yèn sirå uríp ing alam donya iki rumångså nampå pandúm kêsêthithikên iku wís dadi pêpêsthènéurípmu, ora pêrlu mbók murinani.Pamurinamu prayogå lipurên sarånå mawas lêlabuhanmudhéwé, jêr lêlabuhan ing alam donya mono
dadi trajuníng akèh sêthithiké pandúmmu.

Mêmayu Hayuning Budi lan Tékad
=01/07=

Pitudúh : # 164
Yèn gêlêm nalusuri sêjatiné ora sêthithík piwulanglan pitutúr bêcík kang malah kitå tampå såkåwong-wong gawané nacad lan ora dhêmên marang kitå,katimbang mitrå katrúh rakêt kang tansahngalêmbånå.Awít panacad bisa nggugah kita nglêmpêngaké laku, déné pangalêmbånå kêpårå biså nyêbabakéwong kêrêp dadi lali.

Pitudúh : # 165
Manåwå kowé durúng mangêrtèni marang bab kang kok anggêp ora bêcík, åjå kêsusu ngatonakéråså sêngítmu, gêdhéné nganti maoni lan nglairaké panacad.Awít kawruhana yèn pikirané manungså iku tansah mobah-mosík lan molak-malík.Åpå kang kok kirå ålå lan kok gêthingi iku ing têmbé mburi biså malíh kok sênêngi, kêpårå malahbiså dadi gantungané urípmu.

Pitudúh : # 166
Karêpé wong nyatúr alaníng liyan iku bêtèké múng arêp nudúhaké bêciké awaké dhéwé. Yèn síngdiajak nyatúr wong kêmplo, pamríh síng kåyå mangkono mêsthi katêkané. Nangíng tumrapíngwong múrsíd : “Wong kang ngumbah rêrêgêd ing awakésarånå migunakaké banyu pêcêrèn malahsåyå nudúhaké blêntongé pambêgané”.

Pitudúh : # 167
Têmbúng kang prayoga kang kêlair múng margå kadêrêng déníng dayaníng håwå napsu ikupancèn sakålå iku biså awèh råså pêmarêm.Nangíng sawisé iku bakal awèh råså gêtún lan panutúh marang dhiri pribadiné dhéwé kangsatêmah tansah bisa ngrubédå marang katêntrêmaníngpikír lan ati.Gunêman sêthithík nagíng mêmikír akèh iku kang tumrapé manungså bisa awèh katêntrêman lankråså marêm kang gêdhé dhéwé.

Pitudúh : # 168
Siji-sijiníng dalan amríh kalêksananíng gêgayuhan,yåiku makarti kang sinartan kêpêrcayaan lankêyakinan mênåwå åpå kang sinêdya mêsthi dadi.Yèn kita múng kandhêg ing gagasan lan kukuhíng karêp baé, tanpå tumandang lan makaryåminangkå srånå panêbusé, wohé yå ora bédå kåyå dénéing pangimpèn. Cilakané manèh, yènsêlaginé nganggít-anggít mau wís kasêlak ngrasakakékanikmatané ing pangangên-angên,wusanané dadi lumúh ing gawé lan wêdi ing kakéwúh (wêdi kangèlan).

Pitudúh : # 169
Ora bédå karo rob lan surudíng sêgårå, kahanan uripíng manungså iku ugå ora biså uwal såkåbungah lan susah.Kang pêrlu dicilêngi ing kéné yåiku åjå kasêlak kêbacút kêrêm kalimpút ing kabungahan lan åjåkasêlak gampang anglês yèn lagi kapinujon apês.Awít kasusahan iku sok malah bisa ngêntas kitå såkåkaluputan lan kabodhowan, saugêr insyapmarang dhiriné lan ora mupús, åpådéné tansah pêrcåyå marang Kang Kagungan Panguwaos.

Pitudúh : # 170
Mênangi jaman rêbutan råjåbrånå, akèh wong kang pådhå kalimpút, mèlu-mèlu tumindhaknisthå.Ora élíng yèn sêjatiníng uríp ing donyå iku ora ngupåyå råjåbrånå baé, nangíng ugå mangèsthikamúlyan ing têmbé.Uríp ing satêngahíng godhå rêncånå, nangíng têtêp tumindak utåmå, prêsasat tåpå ing satêngahíngcobå. Såpå kang santosa ora bakal tumindak sasar.Mula tansah ngugêmana sêbutíng pitutúr : “Sabêgjå-bêgjané kang lali nganti kèlu pênggawé sasar,síh bêgjå kang panggah élíng lan waspådå têtêp ingpanggawé utåmå”.

Pitudúh : # 171
Yèn sirå kasinungan ngèlmu kang marakaké akèh wongsênêng, åjå sirå malah rumångså pintêr,jalaran mênawa Gústi Allah mundhút bali ngèlmu kangmarakaké sirå kalokå mau, sira banjúrkåyå wong séjé (owah), malah bisa “Aji godhong jatiakíng

Mêmayu Hayuning Budi lan Tékad
=02/07=

Pitudúh : # 172
Såpå kang katrêm mêrgå lagi pinaringan kêkuwasaan iku sêjatiné malah dadi sumbêríngdunungíng wong lali, gampang lirwå ing kaprayitnan,lan gampang kapilulu ing pakarti dudu.Awit yèn lagi kuwåså, adhakané banjúr ngångså-ångsåkêgêdhèn panjångkå.Kanggo nggayúh panjangkané, sakèhíng cårå ditêmpúh.Ora maèlu sênadyan nganti mêntålå gawé sangsarané mitrå karúh. satêmah múng dadi lêlêthêgkang luwíh aji uwúh.

Pitudúh : # 173
Ilat kuwi sawijiníng pêdhang kang landhêp, kang bisa matèni sênajan tanpå ngêtokaké gêtíh.

Pitudúh : # 174
Ora ånå critané wóng kêjungkél iku margå kêsandhúngwatu gêdhé, síng mêsthi mêrgåkêsandhúng watu síng cilík.Yèn tatuwå yå margå såkå watu krikíl-krikíl síng lancíp-lancíp.Bab mau awèh pitudúh supåyå kitå åjå nyêpèlèkaké marang barang síng katóné sêpélé oramingsrå, nagíng sêjatiné kêpårå malah gampang dadidhadhakané wóng njungkêl njêmpalík tibåing påpå.

Pitudúh : # 175
Wóng sugíh síng lumúh kélangan bandhané nadyan kanggo kêpêrluwané dhéwé iku ora liyasababé margå tansah kuwatír yèn dhèwèké tibå ing kêmlaratan.Nangíng ora ngêrtiya yèn dhèwèké ing wêktu iku sêjatiné wis pådhå karo wóng mlarat. Uripékêpårå luwíh sangsårå katimbang wóng kêsrakat, kangbatiné tansah ora narimakaké marangadilíng Kang Múrbèng Dumadi.

Pitudúh : # 176
Dêrêng nêdyå pamèr utawa riyå iku têrkadhang munculé dadakan kåyå-kåyå tanpå rinåså ingnalikå kitå pinuju sêsrawungan karo wóng liyå.Mulå prayogå kita tansah waspådå ngêndhalèni dhiri.Déné kang kinaran dêrêng utåwå nafsu sênêng pamèr kang gampang dinêlêng lan sinêksèn déníngwóng liyå iku aran riyå kang pratélå (cêthå), utåwångêdhêng.
Bêcík kitå singkiri.Wóndéné dêrêng sajróníng laku panêmbah, arang kangdisumurupi wóng liya.Luwíh-luwíh yèn lagi kapinuju ånå ing papan kang sêpi.Sók ngonowa élinga, yèn Gústi Allah iku tansah ngudanèni.

Pitudúh : # 177
Kabèh salakuné (tumindaké) wóng bodho iku ésthiné nggawé híkmah lan piwulang bêcíktumrapíng wóng kang ahli budi.Awít såkå samubarang kang ora bêcík kang dilakoni wóng bodho déníng pårå ahli budi banjúrkari ngêmóhi lan dadi pandóming uríp kang pêrlu disiriki lan disingkiri.Suwaliké wóng bodho sungkan nyuplík lêlakón bêcík kang dialami pårå ahli budi.Mulå ora jênêng aèng yèn akèh pårå bodho síng uripétêtêp kasurang – surang lan pårå ahli budikang tansah rahayu ing uripé.

Pitudúh : # 178
Åjå sók rumangsa tinitah apês nganti gawé pêpêsíngsêmangatmu.Malah prayogå dinarimå marang åpå kang wis sirå tampå såkå kanugrahaning Gústi Kang MahaKuwåså.Awít ngélingånå mênåwå ora kurang-kurang titah kangluwih cingkrang lan luwíh cacadtinimbang sirå, suprandéné dhèwèké babar pisan orakawêtu nutúh marang Gústi Allah. Kangmangkono mau ora liyå margå såkå kandêlé imané lanyakín marang kêadilaníng Pangéran KangMåhå Kuwåså marang sakabèhíng lêlakón kang dumadi ing jagad raya iki.

Pitudúh : # 179
Ngalêmbånå lan panacad iku pådhå baé panindaké. Liré, tarikané napas pådhå, kêdalíng ilat pådhålan obahíng lambé yå pådhå.Sók ngonowa najan rêkasané utåwå gampangé pådhå, nangíng olèh-olèhané utåwå wóhé síng orapådhå.Ing ngadat kêjåbå sók adóh sungsaté, ugå malah sêríng kósók balèn.Sing siji biså ngrakêtaké pasêduluran sijiné pådhåbaé karo golèk dadakan nandúr råsåmêmungsuhan.

Mêmayu Hayuning Budi lan Tékad
=03/07=

Pitudúh : # 180
Åjå ndarbèni pêpinginan dadi wóng kang linuwíh kangngandhut idham-idhaman supåyåsarêmbúgédiandêlå wóng akèh.
Luwíh prayogå tansah njågå baé barang rêmbúgira kanthi bêcík, patitís lan maédahi. Karo manèhtindak tandúk kang ngrêsêpaké, luwíh-luwíh kang bisa awèh paédah marang wóng liyå iku ajinéngungkuli sakèhíng pitutur kang ndhakík-ndhakík nangíng kang durúng kabuktèn ånå ingpanindak.Mulå kuwi tansah udinên amríh wêtuníng rêmbúg “Kêplók lumah kurêpé” karo tindakirå.

Pitudúh : # 181
Kang kinaran manungså winasís yåiku wóng kang wís kaconggah mbênêraké tindak kangmlèncèng.Déné asór-asóring budiné manungså iku ora kåyå wóngkang mlèncèngaké tindak kang wúsbênêr.Adaté sipat kåyå mangkéné iki thukúl margå kasurúngdéníng ati drêngki srèi.Kamångkå såpå kang ngadani ati drêngki lan panastèniyå ing wêktu iku dhèwèké wiwít nyiksåing awaké dhéwé, lan uripé ora bakal bisa têntrêm.

Pitudúh : # 182
Samangsané kowé diclatu wóng kanthi sêngak åjå kókwalês sanalika kanthi têmbúng (rêmbúg)kang sêngak lan atós.Prayogå tanggapana måwå pakarti kang alús lan sarèh.Jêr, yå klawan laku kang kåyå mangkono iku, kowé bisa ngêndhakaké watakkang panasbaran, lanbisa ngasóraké sipat kang lagi kasinungan iblís.

Pitudúh : # 183
Ing ngêndi dunungé pamarêm lan katêntrêman ?Sakíng ungêlé mapanaké råså, nganti mèh ora ånå wóng rumångså marêm lan têntrêm uripé.Sabanjuré banjúr kêpiyé ? Iyå kudu tlatèn ngolah budi.Dóh ånå råså mèri lan drêngki amríh gorèhing pikírbisa tansah sumingkír.

Pitudúh : # 184
Têpå slirå lan mawas dhiri iku dadi óbóríng laku nggayúh rahayu, minångkå jimat paripíhtumraping ngauríp.Munggahé biså nyêdhakaké råså asih lan ngêdóhaké watak drêngki lan dak-wênang marangsapêpadhané.Srêgêp mawas dhiri atêgês bakal wêrúh marang kêkurangan lan cacadé dhéwé, saénggå wusananéthukúl grêgêd ndandani murih apiké.

Pitudúh : # 185
Kita iki kêjåbå ndarbèni badan wadhag lan pancadriya, ånå siji êngkas darbèk kitå kang ora kênåginrayang lan ora kasat måtå, nangíng ajiné tan kênå kinåyå ngåpå, yåiku osikíng ati kang ajêgngélikaké kita marang lurusing laku samångså kita kêtaman plêtikíng cípta ålå, munggahékatuwúhan krêntêg nindakaké laku ngiwå.Mulå pomå-pomå, tansah bisowå ngrungókaké osikíng atimu, awít iku kang ngajak sapari-polahmu tumuju mênyang karahayóning urípmu.

Pitudúh : # 186
Nggayúh kaluhuran mono atêgês ngupåyå tataraníng uríp kang luwíh dhuwúr.Yå dhuwúr ing bab lahiré, ugå ing batiné. Liré, síng murakabi kanggo dhiri pribadiné,sumrambahé tumrap bêbrayan agúng.Såpå kang múng mligi nggayúh kaluhuraning lahír baé, atêgês múng mburu drajat, sêmat lanpangkat. Durúng aran jêjêg uripé.Suprandéné såpå kang múng ngêmúngaké kaluhuraníng batín, atêgês ora nuhóni jêjêríngmanungså ing alam donya, yaiku tumandang ing gawé.

Pitudúh : # 187
Akèh wóng kang sadurungé nyobå ngayahi pagawéyan wís dipantók dhisík sarånå têmbúng “Ah,aku ora biså”.Dayaning têmbúng “Ora biså” satêmah numusi ora bisåtêmênan.Awít êntèk-êntèkané pocap mangkono iku atêgês ngapêsaké awaké dhéwé.Luwíh déné manéh banjúr lumúh ing pambudi.Samubarang kang diudi ora bakal dadi.Kang ora diluru tangèh bisané kêtêmu.Mulå pêrcåyåå marang dhiri pribadi.Cíptanên kanthi manthêng ing ati lan énggal makartiyå.Kêkuwataning manungså iku dumunúng sajroníng cíptå,saugêr sinartanan pamarsudi klawantêmên-têmên.Dayaníng ciptå cêtha bakal nêkakaké sêdyå.

Mêmayu Hayuning Budi lan Tékad
=04/07=

Pitudúh : # 188
Aja sók nggrêsulå !, Wruhana yèn pangrêsulå iku sawijiníng målå, déné panggrêsah mono agawébubrah.Yèn wís nggrêsah padatané banjúr lali marang kêwajibané kang kudu diayahi sartå kêmba marangsadhêngah pakaryan.Síng såpå ésúk-ésúk wís sambat ngaru-årå ing bab ngrêkasané anggóné uríp, wóng mau prêsasatmbutóni sumbêríng pangupå-jiwané dhéwé.Ora trimå marang pandúm pêparingé Pangéran Kang Múrbèng Dumadi.

Pitudúh : # 189
Yèn kowé kêpingín mulyå urípmu, lakónan åpå kang kók gagas-gagas rikalané kowé nandhangsêngsårå utåwå lårå.Awít ing mångså-mångså kåyå mangkono mau manungså banjúr kêtuwuhan budiné kang murni,yåiku watak kang sarwå kêbak wêlas-asíh lan ngêrtisêpirå pêrluné wóng kang tansah ambudiamríh åjå nganti nêmóni kacingkrangan.

Pitudúh : # 190
Wóng kang wís kinaran “suksès” iku, yaiku : wóng kang wís ngêtóg kadibdyané, ngudidåyånganti kêcandhak gêgayuhan lan idham-idhamané laraskaro kêpinginané.Têkané “suksès” durúng atêgês tamatíng critå, nanging malah kudu tansah luwíh waspådå,prayítnå lan ngati-ati.Jalaran adhakané wóng síng wís “suksès” iku banjúrkurang kaprayítnané, sêmbrånå langumampang ing sabarang tumindaké, kang lupút sêmbiré biså klênggak.Mulå sawijiníng “suksès” iku anggêpan kayadéné sawijiníng pandadaran kanggo lêstariníngpênggayúh bêcík.

Pitudúh : # 191
Sabên wóng mono pancèn nduwèni nafsu.Awít tanpå nafsu wóng ora bakal duwé krêkat kêpéngín maju.Múng baé wóng kudu biså milah-milahaké nafsu êndi síng kudu dicandhêt, lan nafsu síng kêpriyésíng kudu diunggar.Nafsu kang bakal nêkakaké bilahi tumraping awaké dhéwé lan wóng liyå kudu biså dicandhét,déné nafsu kang pêrlu diunggar yåiku nafsu kang êmpané tumuju marang karahayóníng sapådhå-pådhå.

Pitudúh : # 192
Hukúm alam wís nêtêpaké, såpå kang nandúr mêsthi ngundhúh.Déné åpå kang diundhúh iya manut wijiné kang ditandúr.Yèn síng ditandúr winíh alang-alang, ing têmbé iyaåjå ngarêp-arêp yèn bisa bakal panèn pari, ikugênah nyalahi kodrat.Mulå mumpúng isíh ésúk, nandura wiji cíptå lan pênggawé kang bêcík-bêcík.Awít élingånå, yèn akèh sêthithík anak putu kita ugå bakal katut mèlu ngrasakaké paít gêtiréwóng kang bibité ditandúr déníng wóng tuwané.

Pitudúh : # 193
Såpå síng duwé panjångkå kudu wani jumangkah, jêr katêkaníng sêdyå iku múng biså maujúdmênåwå dilakóni lan ora nyimpang såkå katékadané.Karêp lan sêdyå, jångkå lan panuwún, iku saumpama wóng lêlungan mono tumuju papan kangarêp diparani utåwå dijujúg.Déné kêkarêpan iku kudu ånå kanthiné, yåiku nalar utåwå pêcahíng nalar. Jalaran kêkarêpan kangtanpå nalar iku ora bédå karo karêpé bocah cilík. Kêjåbå tanpå têgês, ugå sók tanpå wasånå,satêmah ora ånå dadiné.

Pitudúh : # 194
Sêbab-sêbab kang gawé cilikíng ati lan cêklèkíng sêmangat iku adhakané dumunúng inggêgambarané pikiran kang sarwå nguwatiraké marang lêlakón kang durúng kêlakón, têmahanépikiran dadi pêtêng, lumúh ihtiyar lan kóncadan grêgêtíng makaryå.Katimbang nyumêlangaké barang kang durúng biså ginrayang rak luwih bêcík åjå pêgat ingihtiyar kanthi nênuwún marang sihíng Kang Múrbèng Kuwasa, jêr iyå múng Panjênêngané kangmúrbawaséså uríp kitå iki.Klawan mangkono istingarah kowé ora bakal ngédhap ngadhêpi sakèhíng lêlakón.

Pitudúh : # 195
Kêrêp nggrêsah lan ngrêsulå iku nudúhaké karingkihané tékad. sênajan dingrêsulanan sêdinå píngpitulikúr, ora biså owah nasibé.Nggrêsah lan ngrêsulå iku pådhå karo sambat.Wóng sambat iku kênå baé, nangíng yèn isíh kêdugå åjå dhêmên sambat.Ngrêsulå biså dadi målå, panggrêsah biså gawé bubrah, déné pisambat iku dalané wóng kangsênêng mlarat, jalaran sakèhíng gêgayuhan kang disangkani sarånå sambat mono adaté múnggayúk-gayúk tunå, åpå kang digayúh tanpå ånå kabúlwusanané

Mêmayu Hayuning Budi lan Tékad
=05/07=

Pitudúh : # 196
Dhasar prêmati tumraping wóng duwé tékad lan duwé gêgayuhan yaiku tékad budi santoså.Sarana ndulu kåcåmåtå bênggålå kang kitå alami sabên dinå, têtêg kawêgigané pikír baé oramujúdaké gaman pamungkas tumrap kasêmbadaníng sêdyå.Mulå yèn múng ngêndêlaké marang punjúlíng nalar lanmóncèríng kawrúh baé, tanpå mêngkóniing budi santoså, atiné gampang miyar-miyur, gampang kasinungan ing watak sêsóngaran síngadhakané síng uwís-uwís banjúr kacênthók påncåbåyå,ubayané banjúr mbalénjani.

Pitudúh : # 197
Ora ånå tindak kang luwíh déníng mbêbayani lan ndrawasi marang awaké dhéwé, kêjåbånindakaké pégawéyan kanthi srêmpêng síng juntrúngémúng ngoyak dêrêngé panguwåså, drajadlan båndhå.Pakarti mangkono adaté ora mêmpan marang pitutúr bêcík lan panêmuné liyan kang wigati, ananémúng råså mélík kang nggéndhóng lali.

Pitudúh : # 198
Siji-sijiníng margå amríh kalêksanané gêgayuhan ikuyå kudu sarånå makarti.Yèn kitå múng kandhêg marang ngunggar-unggar karêplan nganggít-anggít gagasan baé, tibaníngênggón múng kåyå ing pangimpèn.Luwíh-luwíh mênåwå salaginé nggagas-nggagas mau kasêlak kêsusu ngrasakaké kanikmatanépêngangên-angên, wusånå tumús dadi lumúh ing gawé lan wêdi ing pakéwúh.

Pitudúh : # 199
Ngakóni kaluputan iku ora atêgês ngasóraké dhiri.Nangíng sawijiníng tåndhå yêkti yèn wóng mau wís biså kinaranan maju satindak ing lakukautaman
Kósókbaliné såpå kang suthík ngrumangsani kaluputané, atêgês wóng kang ora nduwèni budipêkêrti.Wóng kang ora nduwèni donyå brånå iku sinêbut mlarat.Wóng kang ora nduwèni pikiran iku luwíh mlarat.Déné wóng síng ora kadunungan budi pêkêrti mono klêbu mlarat-mlaraté wóng.

Pitudúh : # 200
Kang kók kandhakaké putíh iku durúng karuwan putihíng (suciníng) ati, biså ugå múng wujúdputihíng pupúr síng kandêl waråtå.Lan síng kók kandhakaké abang iku durúng tinamtu abangíng (kêkêndêlaníng) bêbênêr nangíngbiså ugå múng abangé lambé kang kêcónggah njlómpróngaké marang jurang kang jêro.Déné síng kók kandhakaké rêsík, iku durúng mêsthi rêsikíng ati, nanging adaté múng wujúdrêsikíng sandhangan rinênggå ing sotyå abyór kang biså mblêrêngaké mripat.

Pitudúh : # 201
Ngunggar wêtuníng kêkêndêlan síng múng kadêrêng såkå dayaníng pangójók-ójók iku kêrêp oramurni.Tandang lan trajangé kang akèh banjúr múng kabróngót panasbaran.Wusanané malah sók bakal nunjang palang, bêbathénékósók balèn karo kang sinêdyå. Mulåminångkå gêgóndhèlané kapitayan, kêkêndêlan iku prayoga kadhasarana råså sumungkêm marangKang Múrbèng Dumadi, niyat lêladi marang sapêpadhané titah.Yèn wís mangkono sakèhíng cak-cakané pakarti mêsthitansah patitís lan mikolèhi.

Pitudúh : # 202
Têtêpíng råså kamanungsan iku ora margå såkå kawrúhlan kapíntêran kang wís dianggêp luwíhluhúr ing salumahé bumi, nangíng múng jalar såkå kadunungan têlêsíng råså asíh marangsapêpadhaning tumitah.Déné råså åsíh mau ciniptå såkå patrap anggóné rêkså-rumêkså lan sugíh ing pangapurå sartåtansah kinanthênan pangucap lan pasêmón síng bisa gawé rêsêp lan ora natóni atiníng liyan.Kawruhånå, mênåwå kapintêran kang ora kinanthènan kautaman iku sêjatiné luwíh mbêbayanitumrapíng bêbrayan katimbang karo bodho kang linambaran ing budi rahayu.

Mêmayu Hayuning Budi lan Tékad
=06/07=

Pitudúh : # 203
Nglêngkårå wóng biså luwar babar pisan såkå panggodhå.Sêbab, sumbêré panggodhå iku ora liyå iyå múng såkåawaké dhéwé. Sing såpå múng nyingkiripanggodha kang kasat måtå baé, ora dibêdhól têkan óyód-óyódé, adhakané bakal kêtaman pakéwúhlan godhå kang luwíh gêdhé manèh.Sók ngonowå yèn wóng tlatèn lan sarèh, kanthi kêncêngíng tékad kang gilíg, mêsthi bakal bisamêntas såkå rêridhu.Åjå múng mandhêg ing panggrantês, nutúh awaké dhéwé, åpå manèh yèn nganti nguman-umanmarang wóng liyå.

Pitudúh : # 204
Yèn ing donyå iki manungsané síng sugíh uripé ora mbêthithil, kêpårå malah dhêmên têtulúngmarang kang kêcingkrangan, déné sing duwé kêpintéran adóh såkå karêp kanggo mintêri liyan,kêpårå malah dadi papan jujugané wóng têtakón, gênah kahanané donyå bakal ayêm têntrêm, adóh
såkå rêridhu lan kalís såkå godha rêncånå.

Pitudúh : # 205
Wóng kang lagi karêjêkèn åjå kadúk anggóné bungah,kósókbaliné åjå kadúk nêlångså samangsanénêmahi rêribêd lan nandhang susah, gêdhéné nganti nggêtuni barang kang wís kêlakón.Awít kadúk bungah mau bakal ngilangi kaprayítnan, kadúk susah njalari ati tansah kêmbå, lan tangèhlamún bisa uwal yèn ora dibudèni sarånå tumandang makaryå.

Pitudúh : # 206
Yèn darbé karêp lakónana kanthi gêmblèngíng tékad kang nyawiji, adhêpånå sarånå makarti kangmadhêp lan mantêp.Sanguné kudu ati síng tatag, ora ngêdhap nadyan mangêrti yèn dalan kang diambah kêbak parangcuri.Yèn tansah rongèh lan rangu-rangu, atêgês múng waniing gampang, wêdi ing pakéwúh, samubarangkang sinêdyå ora bakal ginayúh.

Pitudúh : # 207
Manungså iku bisa kinaranan uríp yèn isíh duwé karêp lan pangarêp-arêp.Nangíng yèn karêp mau múng kandhêg ing pangangên-angên lan gagasan baé, ora bédå manungsakang mati sajroné uríp.Kósókbaliné yèn anggóné nandangi karêpé mau kasêlakkêsusu nikmati pikolèhé kang durúngklakón, gênah anggóné makarti múng anggêr baé.Kêpårå bakal mundúr yèn ngadhêpi pakéwúh, satêmah dadi wóng lumúh.

Pitudúh : # 208
Wóng kang kêbak déníng pêpinginan iku adaté banjúrngångså-ångså, mulå lakuné ugå banjúr miyar-miyur.Kêpêngkók gawé sêthithík baé síng digêdhèkaké pangrêsulané, tundhóné atiné gampang pêpês lannglokro.Bédå karo wóng kang wicaksana uripé mêsthi måwå tékad lan tujuwan. Bêbasan tiba kapíng pitugumrêgah tangi kapíng wólu ngrungkêbi tékad lan tujuwané.

Pitudúh : # 209
Anggêr wóng wís mêsthi suthík diarani cupêt nalaré,cilík atèn, lan kêndho tékadé. Mulané yèn darbékarêp åjå mundúr mêrgå lupút sêpisan pindho baé, prayogå ambalånå manèh nganti katêkaníngsêdyå.Samubarang pêgawéyan mênåwå kók têmêni wiwít saikimêsthi bakal bisa ngundhúh bagéyan lankauntungan.Åpå kang kók sêdyå bakal tumêkå, pituwasé lagi kêtêmu mburi.

Pitudúh : # 210
Sarupané pakaryan kang wís kók yakini bêcikíng asilé tumuli énggala katindakna, åjå ngêntèni liyåwêktu.
Jêr kêkêncêngan sartå kêkarêpan iku yèn diêndhé-êndhé ora mundhak kuwaté.Nangíng malah mundhak ringkíh lan biså ugå ilang dayané.Sipat sênêng ngêndhé-êndhé iku mujúdaké dalan kanganjóg marang watak ora antêpan lan kêsèd,sungkan ing gawé síng tundhóné dadi tanpå aji uríping bêbrayan

Mêmayu Hayuning Budi lan Tékad
=07/07=

Pitudúh : # 211
Wóng kang sinêbút bêrbudi uríp ing bêbrayan iku oramúng wóng kang rumångså kasíksånyumurupi sapêpadhané síng nandhang påpå, nangíng wóng kang gampang runtúh wêlasé kangtinumbalan runtuhíng barang darbèké lan dêduwèné kanggo têtulúng marang wóng síngkacingkrangan lan kasangsaran.Nangíng kang kåyå ngono mau pancèn angèl golèk-golèkané.Tåndhå yêktiné ing alam donyå iki ora sêthithík wóng síng mati margå kuwarêgên, lan akèh wóngsíng mati marga kalirên.

Pitudúh : # 212
Wóng mono åjå múng tumandang anggêr barès nangíng kanthi laku kang ora bèrès. Dibiså tansahmilah-milahaké êndi síng kêncêng lan êndi síng nalisír såkå paugêran, sartå kulinakna nyiríkmarang pênggawé musyrík, sinúng marang watak tulúslan ngukuhi kajujuran.Kawruhana, mênåwå ora ånå pusåkå kang ampuhé ngluwihi kajujuraning ati lan wêningíng pikírkang sêpi ing pamríh.Pamrihé múng sawiji, yåiku mangan karahayóning bêbrayan, ngluhúraké kamulyaning bangsa lannagara.

Pitudúh : # 213
Pangråså, pikiran lan kêkarêpan iku tansah mbudidaya rêbut unggúl lan rêbút panguwåså anggónémurbå sapari polahé manungså.Pangråså êmóh diungkuli pikiran.Pikiran sêmono ugå suwaliké.Wóndéné kang móncól dhéwé sumêdyå mbalap ora gêlêmdipêkak yaiku kêkarêpan.Mulå wajibíng manungsa kudu biså ngukuhi sifat manungsané.Dèn sranani kanthi nanjakaké uripé mèlu ngrasakakélan mêmikír marang ombak umbulíngjaman.Tumandang ing gawé ngêsthi marang rahayuníng bêbrayan munggahé marang ajuníng jaman.

Pitudúh : # 214
Sêlawasé uríp nglêngkårå wóng biså uwal babar pisansåkå panggodha, jêr panggodhå ikusumbêré ora liya yå såkå awaké dhéwé.Asalé tumuwúh såkå uwóhíng pikír kang ngayåwårå, banjúr katarík marang kêkarêpan ålå kangwusanané mbabaraké pakarti nisthå.Såpå kang wiwitané énggal tumandang nanggulangi panggodhå, bakal mundhak kasampurnanélan patut sinêbút wóng kang santoså ing budi.Balík kang såpå tansah ngujå panggoda sêmåyå nanggulangi, kêkuwatan batiné såyå lungkrah,bakalé bubrah dadi lêlêthêging jagad.

Pitudúh : # 215
Wóng nandúr pari iku bakal ngundhúh pari, ora bakalngundhúh jagúng utawa kacang.Sêmono ugå pikiraníng manungså, ora bédå karo mau.Yèn pikiran kita tansah kitå kulinakaké lan kitå pigunakaké kang bêcík-bêcík yå bakal nduwènidåyå kêkuwatan kang bêcík, satêmah biså awèh pakaryan kang pêngaji tumraping bêbrayan.Mulå katimbang nggagas kang ora-ora lan ngayawara,prayogané nggagaså marang laku utåmålan múlyå.Lan luwíh utama manèh mênåwå gagasan kang mangkonomau diwêdharaké dadi pakarti pisan.

Pitudúh : # 216
Råså was sumêlang iku nêrakané wóng síng arêp nggayúh kêmajuan.Såpå kang wís kêtaman råså iki salawasé ora bakal biså maju.Ing sabarang tandang tanduké sarwå tidhå-tidhå lantansah awang-awangên ngadhêpi kangèlankang bakal mêmalangi laku.Kósókbaliné tékad iku rasa cíptaníng karså kang wísgêmblèng.Dadi yèn ånå kêpénak lan orané bakal didhadhagi landitêrjang wani.Kang pinandêng múng bakal têkaning sêdyå.Nangíng tékad mono bédå bangét karo nékad, jêr nékad kuwi uwóhíng pakarti kang tuwúh såkåkajudhêganíng nalar síng tundhóné kêconggah tumindak nistha, mêrgå kóncadan pêpadhang.

Pitudúh : # 217
Abótíng abót iku ora kåyå yèn kudu nuruti préntah lan pitutúr.Pait lan ngrêkåså dikåyå ngåpå préntah lan pitutúriku prayogå lakónånå baé.lng suwaliké barang pait mau, kowé mêsthi bakal nêmu barang lêgi síng ora klêbu ingpêtunganmu.Pancèn luwíh prayogå paité dhisík, tinimbang lêginé.Awít bisané kowé ngrasakaké lêgi iku rak margå kowéwís ngrasakaké pait.Biså níkmati kabungahan margå wís naté ngalami nandhang kasusahan.

Pitudúh : # 218
Wóng kang múng dhêmên cêlathu lan muni-muni, mangkåora gêlêm tumandang gawé, gênah orasumurúp marang kaluputané cêlatuné, sabab cêlathu mono múng obahíng ati kang ånå ing lati,dudu obahing tangan síng kanggo tumandang.Nangíng yèn wís tumandang gawé dhéwé, cêthå bakal mêruhi marang luputíng cêlathuné.Mulå saibå bêgjané wóng kang biså cêlathu klawan énggal-énggal tumandang gawé dhéwé

Mêmayu Hayuning Bêbrayan
=01/07=

Pitudúh : # 219
Síng såpå ngidham kaluhuran kudu wani kúrban lan ora wêgah ing kangèlan.Mêrgå yèn tansah tidhå-tidhå, mokal åpå sing kagayúh bisa digånthå lan tangèh lamún åpå síngdiluru bisa kêtêmu.Makarti wani rêkåså kanthi masrahaké urip lan jiwårågå marang Kang Múrbèng Kuwåså.Yèn kêpingín mênang pancèn larang patukóné, yaiku kudu bisa nuhóni sêsanti: “Surå diråjayaníngrat lêbúr déníng pangastuti”.

Pituduh : # 220
Isíh bêjå yèn kowé diunèkaké “Ora Lumrah Uwóng”, jalaran isíh dianggêp manungså.Yå múng solah tingkahmu kang kudu kók owahi amríh ora gawé sêrikíng liyan.Cilakané yèn diunèkaké “Ora Lumrah Manungså”, jalaran kowé dianggêp sétan gêntayangan síngmúng dadi lêlêthêging jagad margå pakartimu kang ninggal sifat kamanungsan.Mula énggal-énggala sumujudå marang Gusti Kang Múrbèng Dumadi.Sifaté Gústi Allah mono sarwå wêlas asíh marang umaté kang wís sadhar marang doså-dosanésartå têmên-têmên bali tuhu marang dhawúh-dhawuhé.

Pitudúh : # 221
Ora ånå pênggawé luwíh déníng múlya kêjåbå dêdånå síng ugå atêgês mbiyantu nyampêtikêkuranganing kabutuhané liyan.Dêdånå marang sapêpådhå iku atêgês ugå mitulungi awaké dhéwé nglêlantih marang råså lilålêgåwå kang ugå atêgês angabêkti marang Pangéran Kang Måhå Wikan.Pancèn pangabêkti mono wís aran pasrah, dadi kitå ora ngajab marang baliné sumbangsih kangkitå asúngaké.
Kabèh iku síng kagungan múng Pangéran Kang Måhå Kuwåså, kitå ora wênang ngajab wóhíngpangabêkti kanggo kitå dhéwé.Nindakaké kabêcikan kanthi dêdånå kita pancèn wajíb, nanging ngundhúh wóhíng kautaman kitåora wênang.

Pitudúh : # 222
Mêmitran pasêduluran nganti jêjodhowan kuwi yèn siji lan sijiné biså êmóng-kinêmóng,istingarah biså sêmpulúr bêcík. Yèn ånå padudón sêpisan pindho iku wis aran lumrah, bisanambahi rakêtíng sêsambungan. Nangíng suwaliké yènpådhå angèl ngênggóni sifat êmóng-kinêmóng mau gênah långkå langgêngé, malah bédaníngpanêmu sithík baé biså marakakédhahuru.

Pitudúh : # 223
Wóng kang ora naté nandhang prihatin ora bakal kasinungan råså pangråså kang njalari têkanéråså trênyúh lan wêlas lahír batiné.Wóng kang wís naté kêtaman ing prihatin luwíh bisångrasakaké pênandhangé wóng liya. Mulåadhakané luwíh gêlêm awèh pitulungan marang kang kasusahan.

Pitudúh : # 224
Sarupaníng wêwadi sing ålå lan sing bêcík, yèn isíhkók gémból lan mbók kêkêt kanthi rêmít ingati salawasé isih bakal têtêp dadi batúr.Nangíng yèn wís mbók kétókaké sathithík baé bakal dadi bêndaramu.Isíh lagi nyimpên wêwadiné dhéwé baé wís abót.Åpå manèh yèn nganti pinracåyå nggêgêm wêwadiné liyan.Mulå såkå iku åjå sók dhêmên kêpingín mêruhi wêwadiné liyan.Síng wís cêthå múng bakal nambahi sanggan síng sêjatiné dudu wajíbmu mèlu opèn-opèn.

Pitudúh : # 225
Sók såpåå bakal nduwèni råså kúrmat marang wóng kang tansah katón bingar lan padhangpolatané, nadyan tå wóng mau nêmbé baé nandhang susah utåwå nêmóni pêpalang ingpanguripané.Kósókbaliné, wóng kang tansah katón suntrút kêrêp nggrundêl lan grênêngan mêrgå ora katêkansêdyané iku cêthå bakal kóncatan kêkuwataníng batínlan tênagané, tangèh lamún éntukåpitulungan, kêpårå malah dadi sêsirikaníng mitra karuhé.

Mêmayu Hayuning Bêbrayan
=02/07=

Pitudúh : # 226
Kitå iki diparingi cangkêm siji lan kupíng loro déníng Kang Måhå Kuwåså, liré mêngku karêpamríh kitå iki kudu luwíh akèh ngrungókaké katimbang micårå.Yêktiné wóng kang dhêmên ngumbar cangkêmé tinimbangkupingé iku adaté wicarané gabúg.Suwaliké síng akèh ngrungókaké, wicarané sêthithíknangíng patitís lan mêntês.Pantês dadi jujugané sadhêngah wóng kang mbutúhakérêmbúg kang prayogå.

Pitudúh : # 227
Wóng kang tansah dhêmên ngupíng kêpingín wêrúh, åpådéné nyampuri pêrkarané liyan, gêdhénénganti nrambul urún ucap, iku pådhå karo golèk-golèk mómótan kang sêjatiné ora prêlu, adhakanékêpårå malah ngrêridhu awaké dhéwé.

Pitudúh : # 228
Ucap sakêcap kang kêlaír tanpå pinikír kêrêp baé nuwúhaké drêdah lan bilahi.Mula wêtuné têmbúng satêmbúng såkå lésan iku prayogå tan udinên aja nganti nggêpók prêkaranéwóng liyå, gêdhéné nganti gawé sérikíng liyan. Bisånyandhêt uculé pangucap kåyå mangkonomau wís klêbu éwóníng pakarti kang utåmå.Nangíng généyå kók ora sabên wóng biså nglakóni ?

Pitudúh : # 229
Wóng iku yèn wís kasókan kabêcikan lan rumangsa kapotangan budi, ing sakèhíng pakartinélumrahé banjúr ora kêncêng lan rêsík.Mulané tangèh lamún yèn biså njågå jêjêgíng adíl, awít lésané kasumpêtan, mripaté bêrêng,kupingé budhêg. Atiné dadi mati, angèl wêrúh ing bêbênêr.Mulå såkå iku åjå gumampang nåmpå kabêcikané liyan,samångså tujuwané ngarah marangpênggawé kang nalisír såkå bêbênêr.

Pitudúh : # 230
Åjå kasêlak kêsusu nyêpèlèkaké liyan, margå kók anggêp wóng mau bodho.Awít ånå kalamangsané kowé mbutúhaké rémbúg lan pituturé wóng iku, síng kanyatané bisåmbéngkas lan nguwalaké såkå karuwêtanmu.Pancèn ing sawijiné bab wóng biså kaaran bodho, nangíng ing babagan liya tangèh lamún yènkowé biså nandhingi.

Pitudúh : # 231
Yèn micårå åjå gumampang nêlakaké pênacad utawa pangalêm, luwíh- luwíh nganti mêmaóni.Awít wicaramu durúng karuwan bênêr.Síng mêsthi panacad mau gawé sêrík, pangalêmé nuwúhaké wiså, déné waónané ora digugu,kabèh swårå ålå.Mulå kang prayogå iku múng mênêng, jalaran mênêng iku yêktiné pancèn mustikaníng ngauríp.

Pitudúh : # 232
Udinên ing alam donya iki åjå ånå wóng kang kók sêngiti, supaya ora ånå wóng sêngít marangkowé, balík sabiså-biså pådhå trêsnanånå.Amargå lêlakón ing alam donya iki anané múng walês-winalês baé.Déné yèn kêpêkså kowé sêngít marang sawijiníng wóng, mångkå kowé ora biså mbuwangsêngítmu, gawénên wadi åjå ånå wóng kang ngêrti.Yèn kowé ngandhakaké sêngítmu marang liyan, prasasat kowé mamèraké alané atimu.

Pitudúh : # 233
Ajiníng dhiri ånå ing lati.Ajiníng rågå ånå ing busånå.Mula dèn ngati-ati ing pangucapmu, sêmono ugå anggónmu ngadi busånå kang bisa mapanakédhiri.

Pitudúh : # 234
Wóng pintêr kang isih gêlêm njalúk rêmbugíng liyaniku dianggêp manungsa utúh.Såpå síng rumangsa pintêr banjúr suthík njaluk rêmbuging liyan kuwi manungsa sêtêngah wutúh.Lan síng såpå ora gêlêm njalúk rêmbugíng liyan, ikubisa kinaranan babar pisan durúngmanungså.

Mêmayu Hayuning Bêbrayan
=03/07=

Pitudúh : # 235
Yèn atimu wis gilíg arêp gawé kabêcikan kanggo karaharjaníng bêbrayan, bêratên råså uwasmarang pandakwå ålå kang ora nyåtå.Srananånå kanthi jêmbaríng dhådhå lan sabaríng nålå, amríh bisa nuwúhaké gêdhéníng prabåwålan cabaríng sakèhíng piålå.

Pitudúh : # 236
Wicårå kang wêtuné kanthi tinåtå runtút kang awujúdsêsulúh kang amót piwulang bêcík, ajiné
pancèn ngungkuli mas picís råjåbrånå, biså nggugahbudi lan nguripaké pikír. Nangíngkawuningånå yèn grêngsênging pikír lan uripíng jiwåiku ora biså yèn múng kagugah sarånåwicårå baé.Kang wigati yaiku wicårå kang måwå tandang minångkåtulådhå.Jêr tulådhå mono síng biså nuwúhaké kapitayan.Luwíh-luwíh mungguhíng pårå manggalaníng pråjå kangwís pinracåyå ngêmbani nuså lanbångså.

Pitudúh : # 237
Luwíh bêcík ngasóraké rågå tinimbangané ngóngasakékapintêran kang sêjatiné isíh nguciwanibangêt.Ngóngasaké kapintêran iku satêmêné múng kanggo nutupi kabodhowané, jêr kabèh mau mêrgaråså samar lan was sumêlang yèn ta kungkulan déníngsapêpadhané.Tindak mangkono mau malah dadi sawijiníng godhå kang múng bakal ngrêrêndhêti lakuníngkêmajuwané dhéwé ing jagadíng bêbrayan.

Pitudúh : # 238
Såpå wóngé síng ora sênêng yèn éntúk pangalêmbånå.Nangíng thukulíng pangalêmbånå iku oragampang.Kudu disranani kanthi pakarti kang bêcik lan murakabi marang wóng akèh.Yèn múng disranani båndhå, pangalêmbanané múng kandhêg ing lambé baé ora tumús ing ati.Déné yèn disranani pênggawé kang lêlamisan, ing pamburiné malah bakal kasingkang-singkangkasingkíraké såkå jagadíng pasrawungan.

Pitudúh : # 239
Généyå akèh wóng kang dhêmên nyatur alaníng liyan lan ngalêmbånå awaké dhéwé? Sêbabé oraliya margå wóng-wóng síng kåyå ngono mau ora ngêrtiyèn pênggawé mau klêbu pakarti kang oraprayogå, mula prêlu dingêrtèkaké.Awít yèn ora énggal-énggal nyingkiri pakarti kang ora bêcík mau, wusanané dhèwèké kang bakaldiêmóhi déníng pasrawungan.

Pitudúh : # 240
Nggayúh kaluhuran liré ngupåyå tataraníng uríp kangluwih dhuwúr.Dhuwúr laír lan batiné, ya tumrap dhiri pribadiné ugå sumrambah kanggo karaharjaníngbêbrayan.Nangíng yèn kandhêg salah siji, têgêsé gothang.Yèn múng nêngênaké kaluhuraníng laír gênah múng ngoyak drajat lan sêmat, isíh miyar-miyurgampang kênå pangaribåwå såkå njåbå.Yèn ngêmúngaké kaluhuraníng batín, cêtha ora nuhónijêjêríng manungsa, awít ora tumandanging gawé kanggo kêpêrluwaníng bêbrayan.Atêgês tanpå gunå diparingi uríp ing alam donya.

Pitudúh : # 241
Sing såpå rumangsa nduwèni kaluputan, åjå isín ngowahi kaluputan sing wís kadhúngkatindakaké mau.Jêr ngakóni kaluputan mono wís cêthå dudu tindak kang asór, nangíng malah nuduhaké marangpakarti kang utåmå kang ora gampang linakónan déníng sadhêngah wóng.Iyå wóng kang wis biså nduwèni watak gêlêm ngakónikaluputané mangkéné iki pantês sinêbútwóng kang jujúr sartå kasinungan ing budi luhúr.

Pitudúh : # 242
Manungså uríp iku dibiså nguwasani kamardikaníng laír lan batín.Kang dikarêpakê kamardikaníng laír iku wujudê bisånyukupi kabutuhaning uríp ing sabên dinanêsåkå wêtuning kringêt lan wóhíng kangèlan dhêwê oragumantúng ing wóng liyå lan ora dadisangganíng liyan.Dênê kamardikaníng batín iku dicakakê sarånå nyingkiri håwå napsu, adóh såkå asór lannisthaníng pambudi, sêpi ing råså mêlík lan drêngkisrèi, sartå tuhu marang paugêran urípbêbrayan.

Mêmayu Hayuning Bêbrayan
=04/07=

Pitudúh : # 243
Ora ånå wóng kang ingaranan uríp, kêjabanê kang mikír sartå trêsnå marang wóng kang ringkíhlan nandhang påpå cintråkå.Biså mèlu ngrasakakê kasusahanê sartå lårå lapanê wóng liyå.Kanthi pangråså kang mangkono mau atêgês biså nggadhúh kêkuwatan kang tanpå watês, pêrlukanggo mitulungi sapådhå-pådhå kang kahananê luwíhnrênyúhakê katimbang dhiri pribadinê.”Pakarti mono darbèk kita dhêwê, nanging wóhê pakarti mau dadi kagunganê Kang Gawê Urip”,mangkono sabdanê sawijinê Pujånggå kalokå.

Pitudúh : # 244
Wóng kang baút mawas dhiri iku wóng kang biså manjíng ajúr ajèr, ngêrti êmpan papan laraskaro rèh swasånå sakupêngê tanpå ninggalakê subåsitå.Paribasanê wóng kang baút ngadisarirå, åjå múng kalimpút êdiníng busånå baê, nangíng bisowåtansah mêrsudi marang padhangíng sêmu lan manisíngwicårå tanpå nglírwakakê marang alús lanluwêsíng solah båwå.

Pitudúh : # 245
Kêcandhakíng sawijiníng idham-idhaman iku ora cukúpmúng dibandang móncèr lan pêpakíngilmu lan kawrúh baê.Nangíng ånå syarat siji kang ora kênå kalirwakakê,yaiku kapintêran ing bab sêsrawungan.
Såpå kang bisa tumindak ajúr-ajèr lan biså nuwúhakêråså rêsèp marang liyan, prasasat wis êntúkpawitan kanggo nandangi sakèhíng pagawêyan åpådênênggayúh idham-idhamanê.

Pitudúh : # 246
Nindakakê kabêcikan mono ora mêsthi kudu cucúl wragad, nanging biså ditindakakê sarånåpakarti-pakarti liyanê sing sêjatinê akèh bangêt caranê.Saugêr biså gawê sênênging liyan, upamanê baê måwåulat sumèh tangkêp srawúng kangsumanak, bisa manjíng ajúr-ajèr ing madyaníng bêbrayan, lan biså dadi patuladhan laku utåmå.Kabèh mau klêbu êwóníng tindak kabêcikan kang ajinênglêluwihi wragad dêdånå kangdiwènèhakê utåwå dipotangakê, apamanèh lamún anggónê mènèhi utåwå ngutangi ikusinamudånå kêbak pamríh.

Pitudúh : # 247
Yèn kowê arêp rêmbugan, pikirên luwih dhisík têtêmbungan síng arêp kók wêtókakê. Åpå wísngênggoni têlúng prêkårå : bênêr manís, migunani.Êwå sêmono síng bênêr iku isih pêrlu dithinthingi manèh yèn gawê gêndranê liyan prayogåwurúngnå.Dênê têmbúng manís mono ora duwê pamríh, pamrihê biså gawê sênêngê liyan kang tundhónêmigunani tumrapê jagadíng bêbrayan.

Pitudúh : # 248
Sugíh ómóng kanggo nggayêngakê pasamuwan pancèn apík.Nangíng ngómóng múng golèk suwurê awakê dhêwê sók kêtrucút miyak wêwadinê dhêwê.Pirå baê cacahê wóng kang kêplèsèt uripê múng margåsukå anggónê sugíh ómóng.Mulå sabêcik-bêcikê wóng iku ora kåyå wóng kang mênêng.Nangíng mênêngê wóng kang darbê bóbót kang antêb síng biså dadi panjujuganê pårå pawóngankang mbutúhakê rêmbúg lan pitudúh.

Pitudúh : # 249
Ing jagadíng sêsrawungan mono nyirík marang sêsipatan kang gumêdhê lan wêwatakan kangtansah ngêgúngakê dhiri.Sipat lan wêwatakan mau adhakanê banjúr nuwúhakê råså ora lilå yèn nyipati ånå liyan síng luwíhkatimbang dhèwèkê.Mulå saibå bêcikê samångså såpå kang rumangsa pintêr dhêwê, sugíh dhêwê, lan kuwåså dhêwêiku gêlêma nglaras dhiri lan nglêrêmakê cíptanê kang wêning, yèn sêjatinê isíh ånå manèh kangMåhå Pintêr, Måhå Sugih, lan Måhå Luhúr.Klawan mangkono råså pangråså dumèh lan takabúr kang dadi sandhungan pasrawungan bisåsumingkír.

Pitudúh : # 250
Luwih bêcík makarti tanpå sabåwå kang anjóg marangkarahayóníng bêbrayan, katimbangtumindakê wóng kang rêkanê nindakakê panggawê luhúr nangíng disambi udúr.
Yêktinê tåtå têntrêm iku ora bakal biså kagayúh yèntå ora adhêdhasar kêrukunan, dênê kêrukunaniku múng biså kêcandhak yèn siji lan sijinê pådhå biså aji-ingajènan lan móng-kinêmóng

Mêmayu Hayuning Bêbrayan
=05/07=

Pitudúh : # 251
Yèn kêpéngín diajèni liyan, mulå åjå sók dhêmên martak-martakaké, åpå manèh nganti mamèrakékabisan lan kaluwihanmu.Pangaji-ajiníng liyan iku sêjatiné ora pêrlu mbók buru, bakal têkå dhéwé. Nudúhaké kêwasisanpancèn kudu bisa milíh papan lan êmpan.Mulå kang prayoga kêpårå purihên åjå kóngsi wóng liyå biså njajagi.Nangíng mångså kalané ngadhêpi gawé parigawé kêconggah mrantasi.

Pitudúh : # 252
Åjå sók ngluputaké, gêdhéné ngundhat-undhat wóng liyå, samångså kitå ora katêkan åpå kangdadi kêkarêpan kitå.Bêciké kitå tliti lan kitå golèki sêbab-sêbab ing badan kita dhéwé, amrih kitå biså uwal såkådayaníng pangirå-irå kang ora prayogå.Kawruhana, yèn usadané watak apês síng njalari nganti ora katêkan sêdyå kitå iku, ora ånå liya,yå dumunúng ånå ing awak kita dhéwé.

Pitudúh : # 253
Arang wóng síng bisa mapanaké råså narima marang åpå baé kang wís klakón digayúh. Yènrumangsa kurang isíh golèk wuwúh, yèn wís olèh banjúr golèk luwíh, yèn wís luwíh tumulimbudidåyå åjå ånå wóng síng biså madhani.Wóng kang duwé råså mangkono mau satêmêné mêmêlas.Uripé tansah ngångså-ångså, ora naté sumèlèh atiné.Kanggo nuruti råså kang klèru kasêbút sók-sók banjúr tumindak ora samêsthiné lan nalisír såkåpakarti kang bênêr.

Pitudúh : # 254
Watak narimå mono yêkti dadi sihíng Pangéran, nangíng yèntå nganti klèru ing panyuråså bisånuwúhaké klèruníng tumindak.Narimå, liré ora ngångså-ångså nangíng ora kurang wêwékå lan tansah mbudidåyå amríhkatêkaning sêdyå, dudu atêgês kêbacút lumúh ing gawé, suthík ihtiyar.Awít yèn mangkono ora jênêng narimå, nagíng kêsèt.Jêr watakíng wóng kêsèt iku múng gêlêménaké êmóh rêkasané, gêlêm ngêmplók suthík tómbók,satêmah dadi wóng ora wêrúh ing wirang,siningkiraké såkå jagadíng bêbrayan.

Pitudúh : # 255
Wóng uríp ing alam bêbrayan iku yêkti angèl, kudu biså ngêrèh pakóné “si aku”, åjå nggugukarêpé dhéwé lan nuruti håwå napsu.Luwíh-luwíh ing dinå samêngko, alam bêbrayan donyåtansah kêbak pradhóndhi, silíh ungkíh,rêbutan bênêré dhéwé-dhéwé.Mulå síng baku, wóng uríp kudu biså miyak alíng-alíng kang nutupi pikiran kang wêníng. Liré,sênajanå sajroníng pasulayan, kudu bisa nyandhêt kêmrungsung “si aku” istingarah sakèhíngbédané panêmu biså disawijèkaké.

Pitudúh : # 256
Wóng kang nduwèni watak tansah njalúk bênêré dhéwéiku adaté banjúr kathukulan bêndånåsênêng nênacad lan ngluputaké marang panêmu sartå tindak tanduké wóng liyå. Méndah bêcikéyèn wóng síng kåyå mangkono mau kålå-kålå gêlêm nggraitå ing njêro batiné : “mbók mênåwåaku síng klèru, mulå cobå dak tlitiné klawan adíl såpå kang sêjatiné nyåtå-nyåtå bênêr”.

Pitudúh : # 257
Rêsêpíng omah iku ora dumunúng ing barang-barang méwah kang larang rêgané, nangínggumantúng marang panataníng prabót kang prasåjå, sartå pêmasangé rêrênggan kang adóh såkåwatak pamèr.Sêmono ugå rêsêpíng salirå iku ora margå såkå pacakan kang èdi-pèni, nangíng gumantúng ingsandhang pênganggo kang prasåjå, trapsilå solah båwå, lan padhanging polatan.

Pitudúh : # 258
Yèn kowé kêpênêr lagi srêngên lan nêsu, prayogané wóng síng kók nêsóni lan kók srêngêni maukóngkónên énggal sumingkír.Utåwå kowé dhéwé sumingkirå sauntårå, aja têtêmónankaro wóng liya.Sabanjuré mênêngå lan étúng-étúngå kanthi sarèh wiwít siji têkan sêpulúh.Klawan mêngkono atimu bakal bisa nimbang-nimbang åpå nêsu lan srêngênmu marang wóngmau bênêr, åpå malah dudu kowé dhéwé síng lupút.

Mêmayu Hayuning Bêbrayan
=06/07=

Pitudúh : # 259
Jênêng tanpå gunå uripíng manungså kang nganti orabiså nyumurupi marang kang kêdadéyan ingsakiwå têngêné.Ora biså asúng lêlimbangan lan pamrayogå sakadharékanggo karahayóníng bêbrayan.Rupak pandêlêngé ora ånå liyå kang disumurupi kajåbå uripé dhéwé.Mati pangrasané, jalaran ora kulina kanggo ngrasak-ngrasakaké kang katón ing sabên dinané,wusana dadi cêthèk budiné, jalaran såkå kalêpyan marang têpå palupi kang maédahi ing uripé

Pitudúh : # 260
Åjå sók nyênyamah luputíng liyan, luwíh bêcík tudúhnå kaluputané kang malah bisångrumakêtaké råså pasêduluran.Éwåsêmono åjå nganti kowé kêsusu mbêcíkaké kêlakuwané liyan, yèn awakmu dhéwé rumångsådurúng biså ngênggóni råså sabar lan têpa sêlirå.Såpå kang wís ngêrti lan ngrumangsani marang sakèhíng dosané, iku sawijiníng wóng kang wísngêrti marang jêjêríng kamanungsané, manungsa kangutåmå.

Pitudúh : # 261
Ajiníng manungså iku kapúrbå ing pakartiné dhéwé, ora kagåwå såkå katurunan, kapintêran, lankasugihané.Nangíng gumantúng såkå ênggóné nanjakaké kapintêranlan kasugihané, sartå matrapakéwêwatêkané kanggo kêpêrluan bêbrayan.Kabèh mau yèn múng katanjakaké kanggo kapêrluwané dhéwé, tanpå paédah.Nangíng yèn pakarti mau kadayan déníng råså pêpinginan golèk suwúr, golèk pangkat lan donyabrånå, malah bisa dadi mêmalaníng bêbrayan, jalarannyinamudana sarånå nylamúr migunakakéjênêngé wóng akèh.

Pitudúh : # 262
Ora ånå budi kang luwíh luhur saliyané nduwèni råsåasíh marang nuså lan bangsané.Kadunungan råså rumangsa nduwèni sêsanggêman lan kuwajiban mranåtå têntrêmíng pråjå kanthipawitan kapintêran kang dilandhêsi kawicaksananingpambudi.Tåndhå yêktiné yèn asíh, yaiku tansah samaptå tumandang sawayah-wayah yèn ånå parigawékang wigati kanggo wargå sapådhå-pådhå, munggahé tansah samaptå lêladi kanggokêslamêtaníng bêbrayan lan karaharjaníng nagårå.

Pitudúh : # 263
Wóng kang kêrêp tansah dipituturi wóng liya iku adaté bisa dadi wóng dhêmên ngati-ati, nangíngmênåwå kapêngkók ing pêrlu sók ora bisa tumindak lan ngrampungi dhéwé.Kêpêkså isíh kudu nolèh wóng liya síng diwawas bisaawèh pitudúh.Mulå kuwi prayogå ngawulåå marang ati lan kêkuwatanmu dhéwé, jalaran wóng liyå iku sêjatinéyèn ånå apa-apané múng sadêrmå nyawang, ora mèlu ngrasakaké.

Pitudúh : # 264
Wóng kang rumångså dhiriné linuwíh, ing sawijiníngwêktu mêsthi bakal kasurúng atiné arêpmamèraké kaluwihané, liré amríh dimangêrtènånå déníng wóng akèh yèn dhèwèké mono wóngkang pinunjúl lan supåyå diajènånå.Sumurupå, sakabèhíng kaluwihan mau yèn ora dicakakémåwå lêlabuhan kang murakabi marangbêbrayan, tanpå gunå kêpårå malah ora kajèn lan gawé pitunå.Mula kang prayogå biså tulús dadi wóng kang linuwihmênåwå gêbyaríng kaluwihan iku múngdikatónaké marang batiné dhéwé, iku wís cukup.

Pitudúh : # 265
Dêdånå utåwå sêdhêkah marang wóng kang lagi nyandhang påpå cintråkå iku sawijiníngpênggawé bêcík kang patút tinulådhå, saugêr pawèwèhmau ora kinanthènan panggrundêl kangnêlakaké ora éklasíng atiné.Têtêmbungan kang lêmbah ing manah lan mêrak ati ikuluwih gêdhé ajiné katimbang dêdånåkang ora éklas.Suprandéné nulúng lan mènèhi pêpadhang marang jiwané wóng kangkacingkrangan iku kangsêjatiné luwih pêrlu lan wigati, katimbang múng têtulúng marang awaké kang awujúd kêlairanbaé

Mêmayu Hayuning Bêbrayan
=07/07=

Pitudúh : # 266
Ulat sumèh, tindak-tandúk sarèh kinanthènan têmbúngarís iku biså ngruntúhaké ati sartångêdóhaké panggódhaning sétan.Kósókbaliné watak wicårå kang kêras, kêjåbå kêdugagawé tanginíng kanêpsón, ugå gampangnuwúhaké salah panåmpå.Sabarang prakårå kang sêjatiné bisa putús sarånå arís lan sarèh, kêpêksa dadi adu wulêding kulítlan atósíng balúng, kari si sétan ngguyu ngakak bungah-bungah.

Pituduh : # 267
Wóng kang kulinå uríp mubra-mubru iku samangsané ngalami sandhungan uríp sêthithík baéadaté gampang kêthukulan gagasan lan gawé kang cêngkah karo bêbênêr, luwíh bêgjå wóng kanguripé pokal samadyå nangíng rêsík atiné.Déné bêgja-bêgjané wóng iku ora kåyå wóng síng tansah uríp ing kahanan kang kêbak godhårêncånå, prasasat tåpå ånå satêngahíng cobå, nangíng tansah tawêkal lan kandêl kêimananémarang adilíng Pangéran Kang Måhå Kuwåså.

Pitudúh : # 268
Sipaté wóng uríp iku mêsthi kêsinungan kêkuwatan.Kang ngêrti biså ngêcakaké déné kang ora biså ngêrti kurang digladhi, têmahan ora tumanja.Éwåsémono ngêmpakaké kêkuwatan mula ora gampang.Buktiné ora sêthithík kêkuwatan kang êmpané ora mapan.Kawruhana, yèn rusaké bêbrayan ing antarané margå såkå pakartiné pårå-pårå kang ngêrti marangdayaníng kêkuwatané nangíng ora kanggo nggayúh gêgayuhan kang mulyå, múng kanggo nurutidêrênging ati angkårå.

Pitudúh : # 269
Katrêsnan kang tanpå pangrêksa iku dudu sêjatiníng katrêsnan.
Kênå diarani sêjatiníng katrêsnan kang múng kadêrêng lan kêna ing pangaribawaníng håwånapsu.Dadi yèn ånå unèn-unèn ” trêsnå iku wutå” yaiku síng kaprabawan håwå napsu.Síng prayogå iku mêsthiné kudu ngugêmi unèn-unèn “trêsnå iku rumêkså” biså salarastumindaké.Rasaníng katrêsnan kang cêdhak dhéwé tumrap sadhêngah manungså iku dumunúng ing awakédhéwé.Mulå såpå kang trêsnå marang sapådhå-pådhå iku arantrêsnå marang awaké dhéwé, tundhónésåpå kang tansah ngrêkså marang karahayóníng liyan,ora bédå karo pangrêkså marangkêslamêtané dhéwé.

Pitudúh : # 270
Srawúng ing madyaning bêbrayan iku kêjåbå kudu wasís milíh papan lan êmpan, ugå kudu bisaangón mångså lan mulat ing sêmu.Åjå nggêgampang ngrójóngi rêmbúg kang kowé dhéwé durúng ngrêti prakarané.Rêmbúg sêthithík nanging mranani iku nudúhaké bóbótíng pribadi.Rêmbúg akèh nangíng ampang malah gawé sånggå rungginé síng pådhå ngrugókaké kêpårånjuwarèhi.

Pitudúh : # 271
Wóng kang wís têkan pêsthiné utåwå wis katimbalan bali mênyang jaman kêlanggêngan ikusêjatiné lagi kênå diwènèhi biji tumrap ajiné kamanungsané lan pakartiné nalikå uríp. Déné wóngkang isíh pådhå uríp iku pêrlu disêmak baé dhisík,durúng kênå dipatrapi biji, jêr kahanané isihbisa owah gingsír.Sarèhné manungså iki sawijiníng titah kang luhúr dhéwé, mulå wís samêsthiné yèn kitå åjå ngantikayadéné sato kang patiné múng ninggal têngêr lulang lan balúng baé.Nangíng bisowå kita nanjakaké uríp kitå marang pakarti-pakarti utåmå, sumrambahé marangkarahayóning uríp bêbrayan.

Pitudúh : # 272
Mustikané wóng tuwå marang anak múng ånå ing laku kang gumati, gunêm kang rurúh, lan ujarkang manís.Gumatiné dumunúng ing têpå tuladhaníng tingkah laku.Gunêm lan ujar kawêngku ånå ing ucap kang istingarah numusi kajiwan, lan luhuríng budipêkêrti.Mula yèn ånå åpå-åpå, åjå sêlak marang sêbutíng paribasan : “Ora ånå kacang ninggal lanjaran”.

Pitudúh : # 273
Nanggapi kahanan urip ing satêngahíng bêbrayan ikugampang angèl.Aran angèl kêpårå malah bisa gawé kêtliwênging pikír samångså anggón kita mawas kêdhisikankagubêl ing håwå.
Aran gampang yèn kita biså mikír klawan wêníng lanmênêb.Iyå pamikír kang mênêb iku kang aran akal budi sêjati.Kang bisa mbabaraké wóhíng wawasan kang mulús rêsík, ora kacampúran blêntóngé “si aku”.Apamanèh yèn tå kitå biså têtêp nguwasani wêningíngpikír, nadyan kahanané uríp ingsatêngahing bêbrayan kisruhå dikåyångåpå, istingarah ora angèl anggón kita nanggapi.

Pitudúh : # 274
Srêngên marang wóng mono åjå nganti kênêmênên lan kêliwat-liwat múng margå wis ngêrti yènwóng mau ora bakal wani nglawan utåwå wís ora bisånglawan, síng èstiné múng arêp ngêdír-êdíraké drajad pangkat utåwå kadibyané baé.Pakarti kaya ngono mau kêjåbå klêbu ambêg siyå, ugåwóng síng disrêngêni durúng karuwanbakal dadi bêcík, kêpårå bisa nuwúhaké råså sêngít.Kang prayogå iku srêngên samadyå kang mêngku pitutúr murih bêciké.

Pitudúh : # 275
Wóng pintêr kang ora kinanthènan ing kautaman iku ora bédå karo wóng wutå kang nggåwå óbóring wayah bêngi.Madhangi wóng liyå nangíng dhèwèké dhéwé lakuné kêsasar-sasar.Kapintêran mangkéné iki yèn tå dicakaké ing madyaning bêbrayan bakal nuwúhaké kapitunan,pikolèhé malah múng wujúd kasangsaran lan karusakan